Giải đấu vật truyền thống nông dân tranh cúp Tạp chí Nông thôn mới là một trong 3 giải đấu có uy tín của môn đấu vật (2 giải còn lại: Giải vô địch quốc gia, giải trẻ). Giải được bắt đầu từ năm 1995 đến nay. Qua 11 lần tổ chức, nhiều tinh hoa võ vật cổ truyền dân tộc đã được khơi dậy, tạo ra ảnh hưởng tích cực tới các địa phương có truyền thống võ vật.

          Khi trang phục thay đổi...

          Trang phục thi đấu của các đô vật là khố. Theo truyền thống những chiếc khố này có chiều rộng 20 phân và dài 2,2 mét. Ngoài ra khi lên thi đấu, các đô phải đeo ngang bụng một chiếc đai trong đựng trấu dày khoảng 5 cm có tác dụng giữ cố định phần bụng dưới, tránh chấn thương nội tạng trong khi thi đấu. Ngoài ra chiếc đai trấu này cũng là nơi để các đô túm vào sử dụng những đòn đánh. Việc đóng khố và đai trấu được các đô vật truyền dạy kỹ lưỡng theo những cách thức đặc biệt để khố không bị tung ra khi thi đấu, đai bảo vệ được một phần thân thể mình, không bị tuột ra khi đối thủ nắm vào (trường hợp đai bị tuột ra bị coi là phạm quy và xử thua).

Vụ TDTT quần chúng đã dựa vào đặc điểm của nhiều đòn đánh trong võ vật cổ truyền cho ra mắt chiếc khố thi đấu gồm 3 mảnh vải khâu đính vào đai trấu và buộc vào thân dưới các đô vật. Tuy nhiên hầu hết ở các giải đấu địa phương còn cho phép đô vật mặc quần đùi, đeo đai bằng các băng vải màu (chỉ mang ý nghĩa đánh dấu, phân biệt), với những trang phục như vậy nhiều đòn đánh cổ không thể sử dụng được. Ông Nguyễn Việt Hùng-Tổng trọng tài, chuyên viên Vụ TDTT quần chúng-cho biết: “Việc một số giải đấu địa phương “đơn giản hóa” trang phục thi đấu của các đô vật đã làm mất đi rất nhiều miếng đánh cổ của võ vật truyền thống. Có thể kể tới các miếng khố moi, khố khoét, khố ba khố mép… Những miếng đánh đặc biệt này có thể coi là vốn liếng tiêu biểu của phương châm “nắm thắt lưng địch mà đánh” của ông cha ta. Và để sử dụng được những miếng đánh này, đô vật phải sử dụng thành thạo miếng “gồng” một thế võ rất đặc trưng của võ vật cổ truyền”.

          “Mất vốn” do bị ảnh hưởng nhiều của vật tự do

          Ảnh hưởng lớn nhất của vật tự do là lối chơi thực dụng. Với lối chơi này vô hình trung đã làm mất đi nhiều miếng đánh đẹp. Trọng tài Chu Quý Trang-một “lão đô” làng Đồng Bảng (Hà Tây)-tâm sự: “Tôi rất tiếc miếng “tống bò dọc” và miếng “tống bò ngang” trong lối đánh xứ Đoài, hiện nay rất ít đô vật biết sử dụng hai miếng này, bởi vì luật thi đấu đã quy định chỉ cần “túc nghi địa” (hai chân không chạm đất) là cắt trống. Do vậy mà các đô vật thường dùng đòn bốc chân để thay cho đòn “tống bò” là ghì đối thủ xuống đất”. Cụ Trang còn cho biết thêm, ngay trong làng cụ, lối đánh thực dụng đã bắt đầu xâm nhập vào các đô trẻ, khiến nhiều thế vật cổ không có đất dụng võ, dần dà mai một. Đây là một điều rất đáng tiếc đối với võ vật dân tộc.

          Bị ảnh hưởng của “phong cách tự do” nhiều đô vật không hiểu được ý nghĩa sâu xa của “lễ” xe đài dẫn đến tình trạng “xe” chỉ để mà “xe” chứ hồn vía, tinh thần đều không đạt. Ban tổ chức năm nào cũng treo giải “xe đài đẹp” nhưng chưa ai giật giải, đây cũng là một điểm đáng buồn của nhiều người tâm huyết với vốn cổ dân tộc.

          Giải vật truyền thống nông dân tranh cúp tạp chí Nông thôn mới được đưa xuống cơ sở cũng nhằm mục đích giới thiệu và khuếch trương văn hóa dân tộc nói chung và văn hóa trong võ vật nói riêng. Hy vọng trong tương lai gần nhiều thế và miếng vật cổ sẽ được khôi phục, người xem lại được chứng kiến những màn xe đài đẹp.

Bài và ảnh: Đông Hà