QĐND - Tối 8-11, tại TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng đã khai mạc Liên hoan diễn xướng dân gian văn hóa dân tộc và trình diễn trang phục dân tộc với chủ đề “Vũ khúc Lạc Hồng”. Đây là sự kiện văn hóa tiêu biểu nhằm bảo tồn, tôn vinh những giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc Việt Nam.

Rực rỡ những sắc màu văn hóa

Đêm qua, TP Đà Lạt trở nên sôi động và rực rỡ hơn bởi những trang phục lộng lẫy, cùng những làn điệu dân ca, dân vũ say đắm lòng người. Với du khách và người dân địa phương, đây còn là một dịp hiếm có để được khám phá những sắc màu văn hóa độc đáo của các dân tộc Việt Nam. Từ lễ hội đâm trâu của người Ba Na ở Tây Nguyên, tới lễ cúng cây đu “Khọoc tu tu” của người Hà Nhì ở Tây Bắc; từ giá hầu đồng của người Việt ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ tới nghệ thuật “Dù kê’ của người Khơ-me Nam Bộ... tất cả đã được tái hiện một cách “nguyên bản”, phản ánh sinh động vẻ đẹp cuộc sống, tâm hồn của các dân tộc anh em trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam và sự thống nhất trong đa dạng của văn hóa Việt Nam.

Liên hoan diễn xướng dân gian văn hóa dân tộc và trình diễn trang phục dân tộc diễn ra từ ngày 8 đến ngày 9-11, do Cục văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT và DL) tỉnh Lâm Đồng tổ chức. Liên hoan quy tụ 28 đoàn, với hơn 800 nghệ nhân, diễn viên đến từ các tỉnh, thành phố trong cả nước. Ông Huỳnh Vĩnh Ái, Thứ trưởng Bộ VH-TT và DL cho biết: Liên hoan diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc và trình diễn trang phục dân tộc là một trong những hoạt động thiết thực hưởng ứng Năm du lịch Quốc gia Tây Nguyên-Đà Lạt 2014. Thông qua liên hoan này nhằm giới thiệu nét sinh hoạt văn nghệ dân gian độc đáo, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống của nhân dân ta trong lao động sản xuất, bảo vệ Tổ quốc, góp phần bảo tồn giá trị nghệ thuật diễn xướng dân gian văn hóa dân tộc và trang phục dân tộc truyền thống.

Đất nước Việt Nam có 54 dân tộc anh em, dù mỗi dân tộc có địa bàn cư trú, ngôn ngữ và những nét văn hóa riêng, nhưng tất cả đều là “con Lạc cháu Hồng”, đều là anh em một nhà, cùng chung một Tổ quốc và lý tưởng sống. Với chủ đề “Vũ khúc Lạc Hồng”, Ban Tổ chức mong muốn liên hoan sẽ trở thành cầu nối tăng cường tình đoàn kết gắn bó giữa các dân tộc.

Diễn viên về dự Liên hoan Diễn xướng dân gian văn hóa dân tộc.

Phấn khởi và tự hào, đó là cảm xúc chung của các nghệ nhân, diễn viên về dự liên hoan lần này. Nghệ nhân Trang Văn Thành, người dân tộc Hà Nhì ở xã Huổi Luông, huyện Phong Thổ (Lai Châu) phấn khởi nói: “Đoàn chúng tôi đi từ Lai Châu vào đây hết 5 ngày đêm. Dù rất mệt, nhưng trong lòng ai cũng háo hức, chỉ mong sao cho nhanh tới lễ khai mạc để được biểu diễn. Tham dự liên hoan, chúng tôi không chỉ được giới thiệu văn hóa của dân tộc mình, mà còn mong được giao lưu, tìm hiểu nét đẹp văn hóa của các dân tộc anh em”. Nghệ nhân K’Gem, dân tộc K'ho (Lâm Đồng) bày tỏ cảm xúc: “Em rất vui khi liên hoan diễn xướng dân gian và trình diễn trang phục dân tộc được tổ chức trên quê hương mình. Đây là dịp để chúng em giới thiệu với bạn bè nét văn hóa độc đáo của người K'ho, một dân tộc đã sinh sống lâu đời trên cao nguyên Lâm Viên”.    

Theo đánh giá của ban tổ chức, hầu hết các chương trình tham dự liên hoan đều có chất lượng tốt, phản ánh được nét đặc sắc tiêu biểu của văn hóa các dân tộc, các vùng miền, có kết cấu chặt chẽ, bảo đảm yếu tố biểu diễn độc lập. Đặc biệt, tại liên hoan đã xuất hiện nhiều loại hình diễn xướng mới lạ, lần đầu tiên được giới thiệu như: Lễ “Khọoc tu tu” cầu an, cầu duyên của người Hà Nhì ở Lai Châu, kể sử thi “Jonh giết sư tử cứu làng” của dân tộc Ba Na…

Cùng với các tích trò dân gian, dân ca, dân vũ, liên hoan cũng đã giới thiệu hơn 100 bộ trang phục dùng trong sinh hoạt thường ngày, trong cưới hỏi, sinh hoạt tín ngưỡng, lễ hội của các dân tộc Việt Nam, được chính đại diện của các dân tộc trình diễn. Đây là cũng là nội dung được khán giả đặc biệt yêu thích.

Chú trọng giữ gìn bản sắc truyền thống

Diễn xướng dân gian là hình thức sinh hoạt tín ngưỡng, văn nghệ của nhân dân, là cội nguồn của văn nghệ dân tộc, yếu tố quan trọng cấu thành bản sắc văn hóa dân tộc. Những năm qua, nhiều hoạt động diễn xướng như Ca trù, hát Xoan, Quan họ, Đờn ca tài tử… được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, được tổ chức thường xuyên. Các dự án nhằm bảo tồn, phát huy các loại hình diễn xướng dân gian đã được Nhà nước và ngành văn hóa các cấp quan tâm đầu tư. Tuy nhiên, do một số bất cập trong công tác quản lý, sự thay đổi về môi trường sống và nhu cầu thưởng thức của quần chúng, không ít loại hình diễn xướng dân gian đang đứng trước nguy cơ thất truyền, mai một, một số khác đang bị “cách tân”, “sân khấu hóa”, “hoành tráng hóa” khiến nó trở nên xa lạ với chính nơi đã sản sinh ra. Trước những băn khoăn liệu liên hoan lần này có biến các hình thức diễn xướng dân gian trở thành diễn xướng sân khấu chuyên nghiệp, có làm phai nhạt tinh thần nguyên bản của các giá trị văn hóa hay không, ông Nguyễn Vũ Hoàng, Giám đốc Trung tâm văn hóa tỉnh Lâm Đồng, thành viên Ban tổ chức khẳng định: Các yếu tố nhằm sân khấu hóa, chuyên nghiệp hóa hoạt động trình diễn như âm thanh điện tử, đèn chiếu sáng, cảnh trí, diễn viên chuyên nghiệp đều bị hạn chế tối đa. “Chúng tôi muốn liên hoan phải là nơi thể hiện của những nghệ sĩ không chuyên, các nghệ nhân phải thấy thoải mái như đang diễn ngay trong không gian cộng đồng của mình và khán giả được thưởng thức các tiết mục một cách “nguyên bản”, “nguyên chất”, ông Nguyễn Vũ Hoàng nói.

Bên cạnh những nghệ nhân lớn tuổi, liên hoan lần này xuất hiện khá nhiều nghệ nhân trẻ, dù khác biệt về tuổi tác nhưng giữa họ đều có điểm chung đó là sự am hiểu và tình yêu sâu sắc đối văn hóa dân tộc mình. Bạn La Thị Huyền Giang, 28 tuổi, người dân tộc Chăm đến từ huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định giải thích: “Cùng là dân tộc Chăm, trang phục của phụ nữ Chăm Hơ-roi lại có nét giống trang phục phụ nữ dân tộc Ba Na, nhất là phần váy. Đó là vì người Chăm Hơ-roi sống gần các dân tộc Tây Nguyên, chịu sự giao thoa văn hóa với các dân tộc này. Tuy nhiên “chất” Chăm của chúng tôi vẫn thể hiện rõ qua phần áo, chiếc mũ đội đầu tượng trưng cho âm dương vũ trụ và các vị thần trong đạo Hin-đu”.

Trao đổi với các nghệ nhân Lỳ A Hồ, dân tộc Hà Nhì (Lai Châu); Bu’pah, dân tộc Mơ Nông (Đắc Nông); A Lưu, dân tộc Ba Na (Kon Tum), chúng tôi được biết, dù tuổi cao, sức yếu nhưng thời gian qua, các nghệ nhân vẫn thường xuyên biểu diễn phục vụ cộng đồng và tham gia các lớp truyền dạy kể sử thi, hát dân ca, đánh chiêng, chế tác nhạc cụ cho thế hệ trẻ. Sự nỗ lực của lớp người già và tình yêu của lớp trẻ đã giúp cho “dòng chảy” nghệ thuật dân gian của các dân tộc luôn được gìn giữ, phát huy.

Trong thời gian tham gia liên hoan tại Đà Lạt, bên cạnh hoạt động trình diễn, các nghệ nhân còn được tham gia nhiều hoạt động ý nghĩa khác như “Trồng cây lưu dấu, phủ xanh đại ngàn”, “Ngày hội các dân tộc Việt Nam với đại ngàn Tây Nguyên”, sinh hoạt văn hóa cồng chiêng với các dân tộc bản địa dưới chân núi Lang Biang, tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử… Sự giao lưu, học hỏi cùng với thời gian trải nghiệm trên thành phố hoa chắc chắn sẽ để lại những kỷ niệm khó quên, là động lực để các nghệ nhân gìn giữ và làm giàu thêm vốn văn hóa của dân tộc mình.

Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG