QĐND Online – Ngày 29-4, kỷ niệm 39 năm ngày Trường Sa – quần đảo thiêng liêng của Tổ quốc hoàn toàn giải phóng. Phóng viên Báo QĐND Online đã tìm gặp lại nhà báo Nguyễn Khắc Xuể, nguyên phóng viên Báo Quân đội nhân dân, một trong ba nhà báo đầu tiên ra Trường Sa mùa hè năm 1975 và tìm lại các hình ảnh tư liệu về Trường Sa ngày đầu giải phóng.
Nói về kỷ niệm may mắn trở thành nhà báo đầu tiên ra Trường Sa, ông Nguyễn Khắc Xuể cho biết: “Sáng 2-5-1975, tại toà soạn ở Hà Nội, tôi bất ngờ được Tổng biên tập Nguyễn Đình Ước gọi lên, đưa cho một tờ giấy giới thiệu có chữ ký của Trung tướng Lê Ngọc Hiền, Phó tổng tham mưu trưởng QĐND Việt Nam, yêu cầu hôm sau đi Sài Gòn ngay. Tôi đi nhờ máy bay vận tải quân sự vào thì được lệnh sẽ cùng anh Nguyễn Thắng, phóng viên đã vào Sài Gòn trước đó, tham gia đoàn công tác của Bộ Tổng tham mưu ra kiểm tra quần đảo Trường Sa vừa giải phóng ít ngày. Đoàn khoảng gần 20 người, đi trên ba con tàu giả dạng tàu cá. Anh Thắng là phóng viên viết, còn tôi là phóng viên ảnh. Đi cùng còn có anh Tùng, phóng viên Báo Hải quân Việt Nam tháp tùng đoàn Quân chủng Hải quân. Trưởng đoàn lúc đó là Đại tá Hoàng Hữu Thái, Phó tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng Quân chủng Hải quân. Trước khi đi, anh Thái dặn kỹ tôi “5 không”: Không chụp quân cảng, không được chụp đoàn tàu đang hành quân, không được chụp toàn cảnh đảo và những vũ khí khí tài lớn, không được chụp chân dung cán bộ chỉ huy và chiến sĩ, không được chụp cảnh ông Thái ngồi làm việc với Ban chỉ huy các đảo”. Tuy nhiên, phải làm sao chụp ảnh, viết bài để thấy được bộ đội ta huấn luyện, đánh chiếm đảo; chụp sao nêu bật được việc ta đã làm chủ chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa, trong đó có nhiều điểm nhấn như cột mốc, cờ Tổ quốc, sinh hoạt của bộ đội.
Khoảng mươi ngày, đoàn công tác đã tới nhiều hòn đảo như Song Tử Tây, cũng là hòn đảo đầu tiên được giải phóng rạng sáng ngày 14-4, rồi các đảo Nam Yết, An Bang, Trường Sa Lớn, Sơn Ca –hòn đảo sau cùng được giải phóng vào ngày 29-4-1975.
Dù yêu cầu khắt khe nhưng phóng viên ảnh Khắc Xuể đã nắm bắt được cơ hội lịch sử, chụp hết 14 cuốn phim đen trắng, khắc hoạ sinh động hình ảnh Trường Sa ngày đầu giải phóng, trong đó nhiều bức đã trở thành những hình ảnh biểu tượng của giải phóng Trường Sa.
Từ năm 1975-1980, có thêm một số đợt phóng viên ra Trường Sa ghi lại hình ảnh Trường Sa những năm đầu giải phóng. Song theo ông Xuể, có thể chia thành “3 lớp ảnh” Trường Sa những ngày đầu, cụ thể:
Lớp ảnh thứ nhất, bộ đội mặc quần áo bộ binh, đội mũ cối do Khắc Xuể chụp tháng 5-1975.
Lớp ảnh thứ hai do ông Bằng Lâm chụp có ảnh hình ảnh bộ đội mặc áo trắng hải quân.
Lớp ảnh thứ ba ông Vũ Đạt, cũng là cựu phóng viên Báo Quân đội nhân dân ra Trường Sa vào khoảng những năm 1978-1980 chụp đặc tả bộ đội đặc công, có nhiều hình ảnh bộ đội đội mũ sắt.
Trở về đất liền, 14 cuốn phim của ông Xuể phải nộp lại hầu hết cho ông Hoàng Hữu Thái. Ông Xuể xin mãi cũng chỉ được giữ một số ít nhưng sau này mới được công bố. Từ năm 1976, những bức ảnh của Khắc Xuể và các nhà báo khác chụp về Trường Sa mới dần xuất hiện trên báo.
Dưới đây là những hình ảnh tư liệu về Trường Sa và hình ảnh về nhà báo Nguyễn Khắc Xuể.
NGUYÊN MINH (thực hiện)