QĐND -   In lại không đầy đủ, “luộc” những cuốn sách kém chất lượng, vi phạm bản quyền... là một số sai phạm nổi cộm gần đây liên quan đến liên kết xuất bản sách. Những bất cập đó không phải bây giờ mới diễn ra, vì thế dư luận càng đòi hỏi các cơ quan chức năng cần phải có những hành động khẩn trương, thiết thực để sớm lấp kín những “lỗ hổng” trong liên kết xuất bản.

Liều mới... ăn được nhiều!

Nhiều người đã cố công đi tìm nguyên nhân cho những vụ "xì-căng-đan" trong liên kết xuất bản, nào là trình độ biên tập viên hạn chế, sơ suất trong các khâu xuất bản... Những lý do kể trên thực ra chỉ là cách nói giảm, nói tránh cho nguyên nhân thực sự là cung cách làm sách liều lĩnh của các nhà xuất bản (NXB) lẫn các đơn vị tư nhân hiện nay. Chẳng hạn, chỉ cần tốt nghiệp THPT cũng có thể phát hiện ra cuốn “Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh” của Vũ Chất vốn xuất bản từ năm 1969 tại Sài Gòn, có những định nghĩa ngây ngô không thể chấp nhận nổi. Tuy nhiên, đã có NXB bắt tay với đơn vị liên kết vô tư “luộc” lại mà không ngó qua nội dung. Vì vậy, chớ tin những lời ngụy biện cho các sai phạm, mà hãy tin rằng, chẳng qua một số NXB lẫn đơn vị làm sách tư nhân đã bất chấp tất cả để thu lời tối đa như câu nói vỉa hè hiện nay: “Liều mới ăn được nhiều”!

Lỗ hổng trong liên kết xuất bản bắt nguồn từ năng lực yếu kém từ lâu của các NXB, thể hiện ở tất cả các khâu, từ tổ chức bản thảo, mua bán bản quyền cho đến phát hành... Chỉ có 4 trong 64 NXB là làm ăn có lãi, còn lại là hoạt động cầm chừng, nhiều NXB đang đứng trước nguy cơ phá sản. Nhiều NXB hiện nay ra đời và tồn tại là nhờ bán giấy phép xuất bản cho đơn vị làm sách tư nhân. Bên cạnh một số NXB nghiêm túc chỉ đồng ý cấp phép sau khi thẩm định kỹ, không ít các NXB phó mặc hoàn toàn bản quyền lẫn nội dung cho các đơn vị liên kết.

Cuốn sách “Văn hóa tộc người Việt Nam” (bên trái) của tác giả Nguyễn Từ Chi do NXB Thời Đại liên kết xuất bản đã có sai phạm so với sách gốc. Ảnh: Vnexpress.net.

"Độ liều" của các NXB đã đáng báo động thì ở các đơn vị làm sách tư nhân còn đáng quan ngại hơn nhiều. Việc tự thành lập đơn vị làm sách rất dễ dàng, ai cũng có thể làm được; thế nên sự cạnh tranh trong thị trường xuất bản sách hết sức khốc liệt. Một đầu sách nước ngoài hấp dẫn, đơn vị nào nhanh tay mua bản quyền trước, tổ chức dịch trước sẽ thu về lợi nhuận cao. Nhưng đó là cạnh tranh lành mạnh, còn không lành mạnh thì cần phải có mánh khóe, đó là “luộc” nội dung những cuốn sách có tiếng trong quá khứ, in nối bản không thông báo để đỡ trả các khoản tiền phát sinh...

Theo báo cáo của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), trong số 90% xuất bản phẩm liên kết thì có tới hơn 99,5% có nội dung sai sót bởi sự liên kết này. Chắc chắn những sai phạm sẽ còn tiếp tục tái diễn, nếu các cơ quan chức năng không sớm vào cuộc để lấp kín những "lỗ hổng" trong liên kết xuất bản.

Phải kiên quyết xử lý những sai phạm

Có những vấn đề nảy sinh trong xã hội, cơ quan chức năng không quản lý được lập tức đưa ra những lệnh cấm. Liên kết xuất bản là xu hướng không thể đảo ngược của ngành xuất bản. Bên cạnh những sai phạm, cũng phải công bằng thừa nhận, nhờ liên kết xuất bản mà thị trường sách trở nên phong phú hơn, giá thành sách hạ xuống... Ở đây phải nhìn nhận vai trò tích cực của một số đơn vị làm sách tư nhân hết sức năng động đưa đến những tác phẩm hay cho người đọc chứ không chạy theo lợi nhuận bằng mọi giá. Vì vậy, vấn đề là phải tìm ra những giải pháp hạn chế những bất cập của liên kết xuất bản để hoạt động này trở nên lành mạnh hơn, chứ không phải là hạn chế sự phát triển của mô hình này.

Khi mà pháp luật chưa cho phép xuất bản tư nhân hóa, việc tìm ra mô hình để cho các NXB có thể “sống” được là điều phải làm đầu tiên. Cần phải có câu trả lời để giải quyết mâu thuẫn của mô hình NXB hiện nay khi NXB vừa phải đảm nhiệm vai trò định hướng  tư tưởng, vừa phải tự hạch toán kinh doanh. Nhưng trước khi chờ đợi các cơ chế mới, bản thân các NXB cần nghiêm túc nhìn lại và nỗ lực tìm cách “cứu mình”, mọi sự hỗ trợ và giúp đỡ cũng chỉ có giới hạn nhất định, chứ không thể quay lại cơ chế bao cấp như trước đây.

Với sức ép của lợi nhuận và sự thao túng của các đơn vị làm sách tư nhân với các NXB, trông chờ vào việc đề cao trách nhiệm chính trị sẽ là suy nghĩ hơi thiếu thực tế. Cần có thêm những quy định sát với thực tiễn liên kết xuất bản hiện nay; trong đó, tập trung vào tư cách pháp nhân của các NXB, buộc các NXB phải có hành động mạnh mẽ, thiết thực để bảo đảm định hướng xuất bản, tránh việc chạy theo lợi nhuận để rồi bị đối tác lợi dụng. Với các đơn vị tư nhân, nếu đơn vị nào cố tình làm liều thì cần phải có chế tài xử phạt mạnh mới có thể lập lại trật tự kỷ cương trong hoạt động liên kết xuất bản.

Nếu các cơ quan quản lý không nhanh chóng xử lý triệt để các sai phạm trong liên kết xuất bản, thì đối tượng chịu thua thiệt trực tiếp, lớn nhất đương nhiên là người đọc, nhất là giới trẻ phải tiếp nhận những sản phẩm xuất bản kém chất lượng và có thể để lại nhiều di hại cho tâm hồn công chúng.

HÀM ĐAN