"Nước non luống những lắng tai Chung Kỳ…"

QĐND - Câu thơ trong Truyện Kiều là: Rằng “nghe nổi tiếng cầm đài/ Nước non luống những lắng tai Chung Kỳ” lấy từ điển tích Bá Nha-Tử Kỳ. Quan thượng đại phu Bá Nha (đời Tống-Trung Quốc) trên đường đi sứ trở về qua sông Hàn Dương vào một đêm trăng, cảnh đẹp nao lòng. Ông cho đoàn dừng lại chơi một khúc nhạc buồn. Bá Nha chơi đàn cực hay nhưng khổ nỗi, chưa có ai hiểu được tiếng lòng nghệ sĩ đầy trắc ẩn gửi vào mỗi nốt nhạc, vì thế mà ông khao khát có một tri âm. Và lần này thì ông đã gặp. Đó là một chàng tiều phu trẻ có tên Chung Tử Kỳ. Mới gặp, Bá Nha có phần coi thường nên hỏi: “Ta vừa chơi bài gì mà ngươi chăm chú nghe vậy?”. Tử Kỳ thưa: “Tiếng đàn của đại nhân kể chuyện Khổng Tử thương tiếc học trò Nhan Hồi tuổi trẻ tài cao mà vất vả, lận đận…”. Bá Nha kinh ngạc bèn truyền bày đại yến đón tiếp hiền nhân. Là nghệ sĩ, trong cuộc vui, Bá Nha nghĩ về mênh mang đại ngàn vừa đi qua mà gảy đàn, Tử Kỳ nói: “Tiếng đàn đưa hồn người ta cùng bay trên những đỉnh núi cao…”. Bá Nha bèn chơi đàn mà lòng nghĩ về bao la biển rộng, Tử Kỳ thưa: “Lòng đại nhân đang nghĩ về xôn xao sóng nước giữa trùng khơi…”. Bá Nha bàng hoàng, vô cùng mừng rỡ. Tuy là hàng đại quan nhưng ông tự mình xin kết nghĩa với chàng tiều phu nghèo khổ và ngỏ ý đưa tri âm cùng đi. Tử Kỳ từ chối với cớ còn phụng dưỡng cha mẹ. Bá Nha hẹn năm sau trở lại nơi này đón cả gia quyến Tử Kỳ về kinh đô…

Nhưng một năm sau, Bá Nha chỉ gặp một nấm mồ còn chưa xanh cỏ. Tri âm của ông đã chẳng may chết trẻ... Vô cùng nỗi đau, nghệ sĩ cầm đàn chơi những nốt nhạc cuối cùng thổn thức kể về cuộc gặp diệu kỳ năm trước, oán trách tạo hóa bất công… trước khi đập cây đàn vào đá… Rồi ông bỏ đi, đi mãi... Từ đấy về sau, hậu thế lấy tích “tri âm” của Bá Nha và Chung Tử Kỳ để nói về sự gặp gỡ, đồng cảm, sẻ chia, đồng vọng trong cuộc đời và nghệ thuật.

Thì ra từ xưa, người ta đã quan niệm nghệ thuật là sự kết nối giữa sáng tạo và thưởng thức. Nghệ thuật là lĩnh vực của tài năng. Tài của người sáng tạo là biểu hiện được tiếng lòng sâu thẳm của con tim bằng tiếng nói nghệ thuật. Tài của người thưởng thức là thấu cảm được tiếng lòng kia qua các mã nghệ thuật được nghệ sĩ ký thác. Cuộc gặp gỡ Bá Nha-Tử Kỳ là cuộc gặp gỡ mơ ước lý tưởng giữa sáng tạo và thưởng thức nghệ thuật. Người sáng tạo phải luôn đồng hành, thậm chí sống chết với người thưởng thức. Vì thế mà khi Tử Kỳ chết, Bá Nha cũng chẳng thiết ở trên đời nữa.

Nghệ thuật là địa hạt của cái đẹp, còn là vương quốc của tinh thần dân chủ, bình đẳng và không vụ lợi. Chả thế mà tuy hàng đại quan lại tài năng, nhưng Bá Nha sẵn sàng kết nghĩa với chàng tiều phu nơi núi thẳm. Còn Tử Kỳ đầy lòng tự trọng cũng khảng khái chối từ. Thì ra, nghệ thuật đích thực luôn là nơi gặp gỡ của những con người tử tế.

Tưởng rằng câu chuyện Bá Nha-Tử Kỳ chỉ là trên sách vở, có thể nói hơi quá lời là chúng ta đã được chứng kiến sự “tái hiện” của họ trong ba đêm âm nhạc nổi tiếng (từ ngày 2 đến 4-10-2014) ở Hoàng thành Thăng Long lịch sử. Tôi muốn nói tới sự kiện Lễ hội Âm nhạc quốc tế Gió mùa (Monsoon Music Festival) được ghi nhận là lễ hội âm nhạc đông khán giả nhất từ trước đến nay ở nước ta. Nhất là đêm cuối, suốt 6 tiếng đồng hồ, những nghệ sĩ vô tư hết mình, khán giả cuồng nhiệt hết mình. Tất cả như hòa làm một, chung một niềm đam mê, chung một khát vọng tất cả vì con người, vì cái đẹp trong một không gian nghệ thuật vô tư, trong sáng nhất.

Đó là lễ hội của những nghệ sĩ tài năng đích thực nổi tiếng ở Việt Nam và thế giới, với: Quốc Trung, Thanh Lam, Hồng Nhung Trần Thu Hà, DJ Tuấn Kruise, DJ Hoàng Touliver, Thái Châu, Hoàng Hiệp, Hà My, Kiều Anh, Xuân Diệu…, là Suboi, Benjamin Schoos, Yi Sung Yol, DJ Van Cliff…, là ban nhạc Carpark North, nhóm 5 Dòng Kẻ, KOP Band,…

Đó là lễ hội của những khán giả vô tư nhất với hàng chục vạn lượt người phần lớn là sinh viên, cháy bỏng, đam mê mà lịch sự…

Đó là lễ hội của nghệ thuật đậm đà tinh thần dân tộc có cả màu sắc của chèo, của dân ca quan họ… nhưng cũng rất hiện đại, quốc tế với màu sắc, ánh sáng lộng lẫy, cùng những bản nhạc phối khí hòa âm tân kỳ nhất của thế giới.

Đó là lễ hội của tinh thần nghệ thuật trong sáng. Giá vé không cao (80.000 đồng). Chất lượng phục vụ tốt. Tôi gọi đấy là lễ hội của những Bá Nha và Chung Tử Kỳ ngày nay!

THANH NGUYÊN