Phóng viên (PV): Khán giả ngày nay đang có nhiều lựa chọn hơn về các hình thức giải trí, như vậy cũng đồng nghĩa nghệ thuật phải luôn đổi mới để có thể thu hút được khán giả. Xiếc đã có những chiến lược gì để bắt kịp xu hướng, thưa ông?

NSND Tống Toàn Thắng: Một thời gian, chúng tôi đã phải đối mặt với việc loay hoay tìm hình thức thể hiện và sự thưa vắng của khán giả. Mọi người chỉ biết và tìm đến xiếc mỗi dịp bế giảng năm học của các cháu thiếu nhi, Ngày Quốc tế Thiếu nhi (1-6) hoặc dịp Tết Trung thu... Với tình trạng như vậy, không ít tài năng xiếc đã bỏ nghề, đây là điều đáng tiếc. Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã phải nỗ lực nghiên cứu thị hiếu, xu hướng mà khán giả đang quan tâm để thay đổi, làm mới cho phù hợp. Chúng tôi đã nỗ lực, năng động, sáng tạo rất nhiều trong việc xây dựng kịch bản cho phù hợp với thị hiếu của tất cả đối tượng khán giả, từ đó làm thay đổi cách nhìn nhận của công chúng đối với nghệ thuật xiếc. Điển hình như vừa qua, chúng tôi đã rất thành công khi kết hợp nghệ thuật xiếc với các loại hình nghệ thuật khác. Những vở diễn xiếc được chúng tôi kết hợp với nghệ thuật cải lương hay với ảo thuật đã thành công; tới đây sẽ có các vở diễn kết hợp xiếc với nghệ thuật tuồng, sử dụng hình thái của nghệ thuật tuồng, từ trang phục, âm nhạc, mặt nạ và thần thái của tuồng để diễn xiếc. Qua sự kết hợp giúp cho nghệ thuật xiếc hay các loại hình nghệ thuật truyền thống khác đến gần hơn với công chúng, quảng bá ra quốc tế.

 Nghệ sĩ Nhân dân Tống Toàn Thắng.

PV: Với mỗi sự đổi mới, nhất là trong sự kết hợp giữa các loại hình nghệ thuật, công chúng thường nghi ngại-liệu có đi được đường dài và tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đúng nghĩa?

NSND Tống Toàn Thắng: Với nghệ thuật xiếc, đây là một hướng đi chắc chắn sẽ thành công và đi được đường dài. Xu thế của nghệ thuật bây giờ là giải trí. Không thể làm nghệ thuật theo lối mòn, triết lý. Ở nước ngoài, opera kết hợp rất thành công với xiếc. Bởi vậy, muốn thu hút khán giả, xiếc hay bất cứ loại hình nghệ thuật nào cũng phải tự làm mới mình và cộng hưởng cùng nhau để kết nối, sẻ chia. Song, giữa những giao thoa nghệ thuật đó, xiếc sẽ vẫn giữ nguyên về tính nghệ thuật đặc biệt, thể hiện rõ đặc trưng của xiếc Việt Nam trên hành trình tiệm cận với nghệ thuật thế giới đương đại.

Tôi mong muốn xiếc Việt của ngày nay sẽ không chỉ chinh phục khán giả bằng sự quả cảm, phi thường mà còn chinh phục khán giả bằng cảm xúc qua nội dung những câu chuyện, cách diễn hóa thân vào nhân vật của từng nghệ sĩ.

PV: Quyết tâm đổi mới nghệ thuật xiếc thì việc ra mắt sân khấu vuông bên cạnh sân khấu tròn-vốn truyền thống của xiếc có ý nghĩa gì không, thưa ông?

NSND Tống Toàn Thắng: Những ngày đầu năm mới Ất Tỵ 2025 và cũng là kỷ niệm 69 năm Ngày truyền thống (16-1-1956 / 16-1-2025), Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã ra mắt trung tâm nghệ thuật biểu diễn với sân khấu vuông, có sức chứa 1.300 chỗ. Đây là sân khấu duy nhất đến nay ở Thủ đô được thiết kế để đáp ứng mọi loại hình nghệ thuật biểu diễn từ ballet, giao hưởng, ca nhạc đến tuồng, chèo, cải lương kết hợp với xiếc. Không gian của sân khấu sẽ tăng tính giải trí, hấp dẫn khi lồng ghép các loại hình nghệ thuật mà nơi khác không có điều kiện về không gian và kỹ thuật. Liên đoàn sẽ liên kết với một số doanh nghiệp để tạo nên một hệ sinh thái các dịch vụ phục vụ du khách. Không chỉ được thưởng thức những sản phẩm nghệ thuật chất lượng cao, du khách còn được tìm hiểu về hành trình phát triển xiếc Việt Nam khi tham quan không gian phòng truyền thống; hòa mình vào không gian văn hóa trong nước và quốc tế thông qua các show như: “Ngày cuối tuần ở Ý” với sự tham gia của nhạc giao hưởng, thính phòng và xiếc...

Tiết mục xiếc trong Chương trình “Bài ca đi cùng năm tháng” nhân kỷ niệm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12). Ảnh: NAM NGUYỄN 

PV: Mở rộng đối tượng khán giả và hình thức thể hiện nghệ thuật, nguồn nhân lực chắc hẳn sẽ là bài toán?

NSND Tống Toàn Thắng: Xiếc đang phải đối mặt với thực tế “già hóa” nguồn nhân lực, bởi tư duy vào nghề xiếc giờ cũng đã khác. Trước kia, chúng tôi vào nghề bằng lý tưởng, dù khó khăn, vất vả đến đâu cũng kiên trì phấn đấu. Bây giờ, nhiều bạn trẻ vào nghề thực tế hơn khi quan tâm tới thu nhập. Hơn nữa, xiếc đòi hỏi sự khổ luyện, tính nghiệt ngã cao và tiềm ẩn rủi ro lớn nên nhiều phụ huynh không dám cho con em theo nghề xiếc vì vất vả và sợ không có tương lai. Ngoài ra, một thách thức nữa đối với Liên đoàn Xiếc Việt Nam là tình trạng “chảy máu chất xám”. Nhiều công ty giải trí, khu du lịch tư nhân... có nhu cầu tuyển dụng nghệ sĩ xiếc về để biểu diễn phục vụ giải trí cho du khách nên họ sẵn sàng trả mức thù lao cao hơn rất nhiều để chiêu mộ. Nhìn thấy các em ra trường vào trong các đơn vị tư nhân biểu diễn, chúng tôi tiếc nuối vô cùng bởi các em làm ở đó cũng chỉ được một thời gian ngắn, không có nhiều điều kiện để phát triển tài năng của mình. Muốn trau dồi và phát triển tài năng, chỉ có tham gia vào các đơn vị xiếc chuyên nghiệp biểu diễn, tạo ra những tiết mục hay, tham gia biểu diễn trong nước và quốc tế thì mới có cơ hội phát triển thành nghệ sĩ xiếc chuyên nghiệp.

Trong lúc chờ nguồn nhân lực trẻ kế cận, tiếp nối đam mê và phát triển nghệ thuật này thì Liên đoàn Xiếc Việt Nam hiện nay đã và đang phải tận dụng tối đa nguồn lực hiện có. Dù các nghệ sĩ có tuổi nghề cao nhưng khả năng vẫn có thì chúng tôi vẫn phải "truyền lửa" để họ tiếp tục theo đuổi nghề. Nếu như trước đây, mỗi diễn viên chỉ cần tập thuần thục một tiết mục biểu diễn thì giờ có thể diễn nhiều tiết mục. Năm nay, chúng tôi sẽ mở nhiều câu lạc bộ để các nghệ sĩ dạy cho các em nhỏ, tạo ra niềm đam mê và yêu thích nghệ thuật xiếc ở các em. Từ đó hy vọng sẽ tìm ra những tài năng nhí để gửi vào trường đào tạo chuyên nghiệp. Đó chính là hướng đi bền vững mà chúng tôi hướng tới.

PV: Trân trọng cảm ơn nghệ sĩ!

CHÂU XUYÊN (thực hiện)

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.