Tôi nhớ như in ngày hôm ấy, cha tất tưởi trong bộ đồ nâu hoen bùn đất, gấu quần ống cao ống thấp cha chưa kịp buông nếp. Đó là sáng thứ hai đầu tuần, tiết chào cờ - do buổi sớm mưa, nên được hoãn lại vào cuối giờ học. Tôi khi ấy là học sinh lớp 3, lẫn trong hàng trăm đứa học sinh mang trên mình bộ đồng phục quần xanh áo trắng mới toanh và chỉn chu hàng lối. Sự thật là cha hớt hải vì nghe tin đến hạn nộp học phí đầu kỳ qua tiếng loa phóng thanh nhà trường nhắc nhở. Và người đã từ cánh đồng, nhanh chóng lao nhanh về nhà, chạy vạy hỏi mượn láng giềng, rồi vẫn với điệu bộ ấy, cha dắt lấy chiếc xe đạp phi một mạch ra trường… Mất nhiều năm về sau này nữa, tôi mới nhận ra sự tồi tệ trầm trọng của mình trong buổi sáng ngày hôm đó, khi vừa nhác thấy bộ dạng xộc xệch của cha mình, đã vội vàng lo âu tìm đường trốn chạy. Tôi sợ bạn bè chế giễu tôi. Thâm tâm tôi lúc ấy, hẳn là cảm giác hoang mang, giống với việc mình sắp mất đi một món đồ chơi gì đó trân quý lắm…
Cha tôi là nông dân. Không như cha thằng Sơn được ngồi trong xe tải buôn bán ra Bắc vào Nam, mỗi độ ông về mang theo nhiều siêu nhân, ô tô, quà bánh; không như cha thằng Ngọc, ông ra nước ngoài về nó lại có bao thứ đồ đẹp để khoe với bạn bè… Cha tôi là nông dân, quanh năm quần quật bán mặt cho đất bán lưng cho trời, da sạm đen nắng gió, tóc xám xịt đất đồng, móng tay móng chân cáu vàng váng bẩn. Niềm vui ông mang về cho tôi là những bữa cá bữa tôm, những con còng nước, con chạch con lươn một buổi trưa mùa hạ nắng rát cháy trên nền trời xanh thẳm. Tiếng cha từ xa tôi đã nghe thấy, qua những lời í ới hỏi thăm của chú Sáu, chú Quang nhà bên: "Bữa nay đánh giậm khá chứ anh?". Rồi bóng cha thình lình hiện ra nơi đầu ngõ…
Vậy mà tôi đã lớn khôn tới ngần này đây...
Ông tôi bảo: Không có nghề nào là bần hèn, nghề nào là thanh cao quý phái. Phàm là lao động tuân theo luật pháp, chí ít cứu đói được cái dạ dày, sau có thêm đam mê thì càng tốt, đều được gọi là nghề cả. Từ đấy, tôi không còn phải lấy tay che giấy mỗi lần mình khai báo lý lịch tự thuật trước kỳ thi lớn, có những con mắt soi mói mang sắc yêu ghét ở vào cái tuổi người đời gọi là trẻ con. Tôi dõng dạc và hân hoan đứng lên giới thiệu bố mình là nông dân trong buổi đầu ra quân đoàn tình nguyện về miền Trung thu hoạch nông phẩm mùa bão lũ. Tôi đưa tay nâng cằm cái Thảo nhà bên khi một mực nó chỉ cúi gằm ngượng nghịu lúc cả tôi và nó bắt gặp mẹ nó đang lom khom bới rác tìm ve chai chất lên chiếc xe đồng nát tả tơi gần trường cấp 3 phố huyện.
Những nhỏ dại lui dần về quá vãng. Đến một lúc nào đó, tuy hối hận, nhưng khi nhìn về, người ta cũng thấy chúng đáng yêu, thơ ngây, chẳng buồn đem lòng mà đoạn tuyệt với chính mình. Vấp ngã nẻo đời cho ta lớn lên, đôi khi sự chững chạc cũng cần đánh đổi bằng cả một đoạn đời, không thể nôn nao, vồ vập, không biết mà nôn nao vồ vập. Và vì vậy, hôm qua, khi đứa em cùng xóm trọ sầm sà mặt mũi nhìn tôi, khi thấy ở anh trai nó những khía cỏ may, những dặm rơm, thân rạ còn chưa được giũ sạch, găm lốm đốm trên gấu quần đen đã chuyển màu sờn, màu chai sạn. Đứa em ấy mới vào đại học, nó hân hoan khi nghe tin anh mình từ quê lên thăm, nhưng lại đã mang trong mình thói tự ti con trẻ… Tôi nhìn vào mắt nó và nở nụ cười thân thiện. Nó chính là tôi của một thời, tôi của ngày hôm qua xa lơ, xa lắc...
Tản văn của HÀ MẠNH LUÂN