Đến Festival mỹ thuật trẻ 2007 tôi chỉ nhằm thu hoạch cho chính mình. Nhưng sau hai giờ xem chăm chú (vẫn chưa được kỹ) trong tiết trời lạnh giá tôi lại thấy lòng ấm sáng và tự nhiên muốn ghi lại đôi điều.

Trước hết, tôi thấy nổi lên một định hướng thẩm mỹ rất đáng trân trọng. Đa số các họa sĩ thế hệ 8x, 7x, thảng hoặc mới có người 6x, mặc dù máu sáng tác rất “sôi” nhưng khá chín chắn trong tìm tòi nghĩ ngợi. Đó là phản ứng trước sự thực dụng, xu hướng cơ hội mới, tốc độ sống chóng mặt, những kiếm tìm xô giật… trong không ít tác phẩm installation, chủ đề trên khá gay gắt và không khỏi phủ màu xám buồn. Tôi thích bức điêu khắc “rùa và kền kền”, “hàng rào” (xếp đặt), “những cây cao su” (xếp đặt)… Các nghệ sĩ tạo hình trẻ cũng giống nhiều nhà thơ dằn dọc tâm trạng không thỏa mãn trên. Họ tạo những hình khối thật ám ảnh.

Tôi rất trọng tài năng của tác phẩm “Rằm” (sử dụng vidéo art), lòng yêu các đồ chơi trung thu dân tộc thật trong sáng và sâu, không tuyên truyền mà là một nông nỗi ngợi ca. Các nghệ sĩ trẻ của chúng ta có học chứ không dễ dãi, tác phẩm ca ngợi “Hắc vũ” (đối lập với ballet) phơi bày những phía tối trong con người. Ở hai tác phẩm trên cũng như một số tác phẩm khác sự tìm tòi nghệ thuật mạnh mẽ mà vẫn dễ chịu. Những vật dụng hiện đại trong vật liệu chứng tỏ các họa sĩ trẻ rất chịu “ra thế giới” học hỏi, nhưng vẫn không lai căng, người thưởng ngoạn không cảm thấy bị áp đặt, mà vào tác phẩm một cách thích thú trầm tĩnh. “Bầu sữa” của Ly Hoàng Ly chính là hình tượng bảy bầu vú được cố định bằng xoáy ốc nhưng vẫn mềm mại như nữ tính của tác giả với xử lý màu cho chất liệu tinh tế. Ly ở trong số những tác giả nữ ở Festival đề cao vẻ đẹp của tính nữ một cách có tầm thế, bớt đi tính tố khổ như ở một số tác phẩm thời gian trước. Tôi lại thấy bất công nếu không nhắc tác phẩm “Mẹ con chải tóc” (vidéo art) cũng của một tác giả nữ. Vì không chủ ý định viết bài nên tôi đã không ghi chép tên tuổi, chỉ nhớ nhớ.

Một đặc điểm đáng yêu nữa của các nghệ sĩ trẻ là họ nêu vấn đề và đòi hỏi mở rộng dân chủ với thế giới thẩm mĩ. Chẳng hạn tác phẩm “Ở chật” hoặc “là x hay không phải x”, tư duy rất thẳng thắn và bức xúc.

Tôi thấy những tác phẩm xếp đặt này như những cảm xúc thơ, tứ thơ, bài thơ, câu thơ lộ rõ ra hình khối. Nói bằng hình khối có sự mạnh mẽ, công khai, ám ảnh, không bị ngôn ngữ ràng buộc, tuy thơ ngôn ngữ kín đáo và có những hấp dẫn đầy tài năng. Xâm nhập của tạo hình vào thi ca thật rõ ràng, đắc dụng. Cảm ơn các nghệ sĩ tạo hình trẻ, qua Festival lần này đã yêu cầu các nhà thơ gắn với đi sâu vào thế giới tạo hình hiện đại nhiều hơn nữa. Để rút ra sự đẩy cao, làm sâu hơn, hấp dẫn hơn, mới hơn ngôn ngữ thi ca của họ, đáp ứng (chứ không phải ăn theo) nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ở thời kỳ toàn cầu đương đại.

Hà Nội 18-3-2007

TRÚC THÔNG