QĐND - Lễ hội chùa Ông (còn gọi là Thất phủ Cổ miếu, thuộc xã Hiệp Hòa, TP Biên Hòa) là một trong số ít lễ hội ở Đồng Nai được tổ chức quy mô lớn. Năm nay là lần thứ 3 lễ hội khai mạc ngay trước Tết Nguyên tiêu với nhiều hoạt động văn hóa, tín ngưỡng thu hút đông đảo du khách tham gia. Nét đặc sắc của lễ hội chùa Ông là sự cộng hưởng, giao thoa văn hóa Việt - Hoa, tri ân những công thần khai phá vùng đất Biên Hòa.

Chùa Ông được khai tạo năm 1684, thờ Quan Thánh Đế Quân. Đây là ngôi chùa Hoa có niên đại sớm nhất ở Nam Bộ, gắn với cộng đồng di dân do Tổng binh Trần Thượng Xuyên đưa đến định cư ở Cù lao phố-Biên Hòa năm 1679, tạo lập Nông Nại Đại Phố-một thương cảng đô hội sầm uất đầu tiên ở vùng đất phương Nam. Những năm trước đây, lễ hội chùa Ông tổ chức đơn giản, ít nghi thức. Từ năm 2013, lễ hội chùa Ông chính thức được tổ chức hoành tráng, phục dựng các nghi thức truyền thống xứng tầm với công lao của các bậc tiền nhân. Ông Trần Quang Toại, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai, cho biết: “Ngoài những nghi thức văn hóa, tín ngưỡng đặc trưng khu vực Cù lao phố, lễ hội chùa Ông còn mang bản sắc văn hóa dân tộc của cộng đồng người Hoa ở Biên Hòa, có sự tham gia tích cực của người Hoa ở TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Thuận cùng đông đảo các tầng lớp nhân dân địa phương và các tỉnh lân cận. Điều này góp phần tạo nên một lễ hội truyền thống lớn hòa chung với chuỗi hoạt động văn hóa mừng Đảng, mừng Xuân của Đồng Nai. Việc tổ chức lễ hội đã bảo tồn, khôi phục được những giá trị văn hóa truyền thống; tôn vinh và tri ân các bậc tiền nhân có công khai khẩn vùng đất phương Nam nói chung, Biên Hòa-Đồng Nai nói riêng”. Các công thần được thờ phụng, tôn vinh gồm: Đức ông Trần Thượng Xuyên, người có công giúp nhà Nguyễn bình định đàng Trong và mở mang bờ cõi phương Nam; Đức ông Nguyễn Hữu Cảnh, người xác lập chủ quyền quốc gia tại vùng đất Sài Gòn-Gia Định...

Lễ nghinh thần rước các Đức Ông về chùa trong ngày đầu khai hội

Một trong những nghi thức trang trọng nhất của lễ hội chùa Ông là Lễ nghinh thần, rước các Đức ông tuần du theo đường thủy, đường bộ thuộc TP Biên Hòa, nhằm tôn vinh, tri ân công lao mở cõi của các Đức ông. Trong những ngày diễn ra lễ hội, nhiều hoạt động văn hóa, tín ngưỡng như: Biểu diễn võ thuật, lân sư rồng, viết chữ thư pháp, thư họa truyền thống, biểu diễn các vở tuồng cổ, thả đèn hoa đăng… thu hút đông đảo nhân dân, du khách thập phương và các hội quán người Hoa. Các hoạt động này có sự đan xen văn hóa, tín ngưỡng người Việt và người Hoa truyền đời đã định cư tại Biên Hòa từ hơn 300 năm trước tạo nên nét độc đáo, sinh động, hấp dẫn của lễ hội chùa Ông. Cô Bùi Thị Lan, giáo viên lịch sử Trường THCS Hòa Bình (TP Biên Hòa), bộc bạch: “Tham dự lễ hội, chúng tôi thêm hiểu về lịch sử hình thành Cù lao phố, Bến Gỗ-Biên Hòa, Sài Gòn-Gia Định và công trạng của các bậc tiền nhân; được thưởng thức những nét văn hóa mang đậm dấu ấn cổ truyền và giá trị tâm linh đặc sắc; đồng thời, thể hiện nét đẹp trong giao lưu văn hóa của cộng đồng các dân tộc ở địa phương. Đây là những tư liệu quý giúp bài giảng của chúng tôi thêm sinh động”.

Tuy nhiên, lễ hội chùa Ông vẫn tồn tại những hạn chế do không gian tổ chức quá hẹp ảnh hưởng đến các hoạt động; thiếu dịch vụ đi kèm phục vụ du khách và tình trạng đốt nhang quá nhiều... Đáng nói là, công tác bảo đảm vệ sinh, môi trường khu vực tổ chức lễ hội chưa thực sự hiệu quả, nhất là khi đông khách thập phương. Ông Huỳnh Hữu Nghĩa, Phó ban trị sự Thất phủ Cổ miếu, cho biết: “Ban trị sự đã có phương án bổ sung dịch vụ kèm theo trên tinh thần văn minh, tiết kiệm; đồng thời, đề nghị cấp có thẩm quyền hỗ trợ khắc phục nhưng do hai bên chùa đều là đường đi, phía trước là sông Đồng Nai nên khó mở rộng diện tích chùa. Chúng tôi sẽ nghiên cứu bố trí thời gian, sắp xếp vị trí và không gian tổ chức hợp lý các hoạt động để lễ hội chùa Ông trở thành điểm đến tâm linh và nơi lưu giữ, giáo dục nét văn hóa cộng đồng cho du khách phương Nam”.

Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH