Mùa tân binh - khúc ca về người lính thời bình

Có thể thấy, miền đất nào thiếu thốn, gian khổ thì nơi ấy có các anh. Dù bất cứ trong hoàn cảnh nào, những người lính vẫn từng ngày, từng giờ ra sức bảo vệ và dựng xây đất nước…

Cũng viết về những người lính thời bình, nhưng cuốn bút ký “Mùa tân binh” của nhà văn Uông Triều lại mang đến màu sắc mới về những con người khoác trên mình tấm áo xanh màu bộ đội. Từng bước, từng bước anh đưa bạn đọc đi qua mọi cung bậc cảm xúc với câu chuyện về người lính. Không màu mè, không lên gân, không kỹ thuật tự sự, mà giản dị, mà thật. Phải am tường về môi trường quân ngũ, phải trân quý tình đồng chí đồng đội, phải đứng về “phe nước mắt” (Dương Tường) thì tác giả mới có thể làm người đọc say mê đến như vậy. Đó là câu chuyện về Trung uý QNCN Chàng A Xăng, Thượng uý Hàng A Phứ của Ban CHQS huyện Mai Châu (Hoà Bình) miệt mài bám núi, bám đồi để sát cánh bên đồng bào Mông. Rồi những chàng trai đôi mươi của đất kinh kỳ, mỗi người một lý tưởng hoài bão, một nỗi niềm riêng bồi hồi lên đường theo tiếng gọi của đất mẹ. Ấy vậy mà, dần dà, tình đồng đội, môi trường rèn luyện đã xóa nhòa mọi ranh giới, khoảng cách. Chỉ còn lại là những đồng chí, đồng đội, chỉ còn lại là những tấm lòng, chung khát vọng tương lai, chung nhiều “đêm mất ngủ” vì quặn thắt tâm tư, nỗi niềm hướng về gia đình, người thân. Hay câu chuyện về những y bác sĩ quân y viện 354 ngày ngày “đấu trí” với tử thần để dành lại sự sống cho bệnh nhận, dẫu mệt mỏi nhưng người lính quân y vẫn cố gắng mỗi ngày, mỗi giờ...

Bìa cuốn sách “Mùa tân binh” của nhà văn Uông Triều.

Bên cạnh đó, nhà văn còn khéo léo đan xen vào tác phẩm những nét văn hoá, ẩm thực đặc trưng từng vùng miền. Là món thịt trâu nấu lá lồm với “ngọt thơm của thịt trâu, chua chua vị lá lồm, thơm mùi xả, quyện mùi gừng, béo ngậy của nước ninh sánh đặc” của người Mường (Hoà Bình) hay món canh chua cá linh của cư dân Đồng Tháp “cái nồi nước dùng Nam Bộ chua chua, ngọt ngọt. Cá linh lượn lờ trong màu sáng bạc của nước liu riu, cá linh sáng, bông điên điển vàng, bông so đũa trắng, thân súng tím dịu…”, rồi món mắm cá linh, cá lóc, cá sặt mà “mở vung ra đã toả ra một thứ hương thơm ngon ngọt đến tứa nước miếng”. Rồi những điệu hò ngọt ngào của cô em gái Nam Bộ, điệu chào riêng biệt của thơ than Quảng Ninh… Tưởng chừng cuốn sách viết về bộ đội mà xen kẽ những nét văn hoá như vậy là vô lý, nhưng chính điều đó đã thể hiện rõ được truyền thống “đi dân nhớ, ở dân thương”, sự gắn bó với nhân dân, sống giữa lòng dân của quân đội ta. 

Ngày nay, người lính rất đời và cũng rất lính - giá trị văn hóa người lính ấy bộc lộ rất rõ qua các đợt thiên tai, bão lũ, qua các đợt hạn hán kéo dài, qua các sự cố trong lao động, cứu nạn trên biển, đất liền, hải đảo... nghĩa là mặt trận của người lính bây giờ ở trong cuộc sống của dân. Các anh dầm mình trong lũ, băng mình trong đêm, trong gió cấp 10, cấp 11 để cứu dân, ôm, cõng từng cụ già, em nhỏ ra khỏi nơi lũ xiết, khỏi nơi gió giật sập nhà. Rồi lại nhường khẩu phần ăn của mình để cứu dân còn kẹt lại trên nóc nhà, trong vùng bị cô lập. Các anh lại có mặt để dựng lại nhà, dọn lại trường, làm lại đường, khơi thông dòng chảy, kịp ổn định cuộc sống người dân, kịp cho vụ sản xuất, kịp cho học sinh đến lớp và kịp lập lại bình yên cuộc sống cho mọi người. Một vụ cướp, một tai nạn đâu đó, các anh đều có mặt. Sự có mặt của các anh bên cạnh người dân, họ cảm thấy ấm lòng. Nhịp đập trái tim người lính là nhịp đập cùng nhân dân, đời sống người lính cũng gần như đời sống nhân dân, tình quân dân cá nước ngày càng khăng khít.        

Nhà văn Uông Triều (thứ hai từ phải sang) cùng các đồng nghiệp.

Văn nào thì người như thế. Văn của Uông Triều súc tích, giản dị nhưng sâu sắc, lắng động. Ngoài đời anh sống hiền lành, nhỏ nhẹ nhưng bên trong là một tâm hồn trĩu nặng tình đời, tình người. Tôi may mắn khi từng được gặp anh trong chuyến công tác tại Quảng Trị. Trong suốt thời gian của chuyến công tác, trên tay anh luôn thường trực cuốn sổ nhỏ và cây bút. Anh ghi liên tục, cứ sợ như chỉ cần dừng lại đôi chút thì những gì diễn ra xung quanh cũng tạm ngưng theo “Trước khi viết văn, tôi từng là một thầy giáo. Có lẽ vì thế mà tôi hay soi, rồi tò mò tìm được câu trả lời đúng nhất, chi tiết nhất về mọi vấn đề. Vì thế, lúc nào tôi cũng ghi chép lại mọi thứ để không bỏ sót bất cứ điều gì…”. Hình ảnh nhà văn trẻ với vóc dáng bé nhỏ, tỉ mỉ ghi chép, chụp lại xung quanh gây ấn tượng rất lớn cho chúng tôi.

Nghệ thuật không phải và không thể là thứ ánh trăng lừa dối (Nam Cao). Uông Triều đã không ngại khi nói ra, miêu tả một cách khách quan những tàn dư của chiến tranh tại mảnh đất Quảng Trị nắng gió với thành cổ Quảng Trị 81 ngày đêm chìm trong khói lửa, với Nghĩa trang Trường Sơn - nơi yên nghỉ của một vạn liệt sĩ từ các chiến trường Campuchia, Lào và bộ đội Trường Sơn…Hay hình ảnh 2 người lính già cùng nhau đến sông Thạch Hãn để thắp hương cho các đồng đội của mình. Một người ngồi trên chiếc xe lăn, một người với đôi tay không lành lặn, trầm ngâm nhìn ra mặt sông với ánh mắt đượm tình. Cái tình dành cho những người đồng đội của mình đã mãi nằm yên trong lòng đất mẹ hiền…Phải chăng, cái tâm, cái tình của người viết, trong nhiều trường hợp, quyết định cái tài? Làm sao người đọc có thể không “nghèn nghẹn” cho được khi đọc được lá thư của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh gửi về cho gia đình và người vợ mới cưới của mình là chị Đặng Thị Xơ. Khi linh cảm được bản thân không qua được cuộc chiến, anh đã tự làm bia mộ cho mình và viết thư gửi cho người thân “Con đi, mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu, coi như con lúc nào cũng nằm bên mẹ, mẹ đừng buồn cho linh hồn con được ra thoải mái ra đi”, rồi “Thôi nhé em đừng buồn, khi được sống trong hoà bình, hãy nhớ tới lòng anh”. Giản dị, chân thực, gần gũi, xúc động, đoạn bút kỳ này đã chạm đến sâu thẳm tâm tư của tất cả mọi người.

Văn học về người lính hôm nay không chỉ trở thành món ăn tinh thần lành mạnh cho cán bộ, chiến sĩ chúng ta mà còn cho cả những người yêu màu xanh bộ đội. Không rập khuôn, không gân guốc, người lính dưới con mắt của Uông Triều trở nên rất đời, quen thuộc đến lạ lùng "Bộ đội Cụ Hồ - tiếng gọi thân thương/ Màu áo xanh như cây đời hy vọng/Dẫu đời lính gian nan, lòng chẳng hề lay động/Vẫn nở nụ cười tươi rói trên môi" (Tạp chí Quân khu 7, số đặc biệt 440+441, 10-12-2014). Trước những giá trị văn hoá như thế, Uông Triều đã nhận được bằng khen của Chủ nhiệm Tổng cục chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam về những thành tích xuất sắc trong tổ chức, tham gia Cuộc vận động Sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học nghệ thuật về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh”.

PHÙNG TRANG