Ở vùng trung du Phú Thọ quê tôi, người dân thường hay ra đồng ruộng trũng bẫy cá sộp về chế biến món ăn. Cá sộp thường được người dân nơi đây gọi là cá leo đồi, gọi như thế bởi loài cá này có hình dáng giống cá quả (cá chuối) nhưng nhiều vây hơn, không có vân đen như cá quả, trườn lên cạn rất giỏi và khỏe.

Cá sộp thường sống tự nhiên ở đồng ruộng trũng nước, nhiều bùn, sinh sản quanh năm, sống theo đàn đông. Để bắt được những mẻ cá sộp, người dân vùng trung du đã đặt những chiếc lờ đan bằng tre, để lỗ nhỏ để cá khi vào không chui ra được hoặc tát cạn những thửa ruộng, be bờ, chặn để bắt cá sộp.

Cá sộp kho là món ngon đồng quê vùng trung du. 

Ở ngoài ngòi, người dân thường dùng lưới để vây bắt cá sộp. Cá sộp có thể chế biến thành nhiều món ngon như kho, rán, nướng, nấu canh nhưng ngon và đậm đà dư vị nhất vẫn là cá sộp kho. Cá sộp bắt về còn tươi sống, được mổ bỏ ruột, đánh sạch vảy rồi cắt thành từng khúc ngắn để ráo nước.

Để có nồi cá sộp kho thơm ngon thì gia vị rất quan trọng. Những loại gia vị này có thể kiếm được trong vườn nhà như củ sả, gừng tươi thái lát, ớt tươi, hành củ, các loại rau thơm. Ngoài ra cần có hạt tiêu xay, nước hàng, muối, đường, bột ngọt. Để cá thêm ngon, người dân quê tôi thường ra vườn lựa thêm mấy quả chuối xanh đang già, tước bỏ vỏ, thái thành từng miếng nhỏ để kho lẫn.

Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, cá được ướp gia vị, chuối xanh để chừng 15 phút cho ngấm gia vị rồi đổ nước săm sắp và cho lên bếp kho. Ngon nhất là kho cá vào nồi đất hoặc nồi sứ, trên bếp củi, vỏ trấu. Khi kho chú ý để lửa cháy âm ỉ để cá được mềm. Cá kho chừng 45-60 phút là có thể mang ra thưởng thức. Để miếng cá được ráo nước, người kho thường chờ cho nồi kho cạn nước mới bắc nồi xuống.

Cá sộp sau khi kho có màu vàng của nước hàng hòa vào màu trắng của cá. Thịt cá ăn thơm, rắn chắc. Cá sộp rất ít xương, chỉ có xương sống. Các loại gia vị thấm sâu vào thịt cá. Cá sộp kho hợp nhất là ăn với cơm nóng. Mâm cơm có đĩa cá sộp kho chuối xanh vừa gợi lên sự dân dã, đậm đà dư vị của bữa cơm quê, gợi lên dư vị đồng quê, làm cho không gian thêm ấm áp.

Bài, ảnh: NGUYỄN THẾ LƯỢNG