QĐND - Ai đã từng tham dự lễ hội làng Triều Khúc chắc chắn sẽ không thể quên được hình ảnh của những nam nhi hóa thân thành “con đĩ”, đeo một cái trống dài trước bụng, thướt tha váy áo hòa trong từng bước nhảy, vừa linh hoạt, vừa uyển chuyển, đôi lúc lại bông đùa, “ve vãn”, liếc mắt mỉm cười với những người xung quanh.

Các cụ xưa có câu “Lẳng lơ như đĩ đánh bồng”, vậy nhưng ít ai biết đến nguồn gốc câu ví von đó xuất phát từ điệu múa “Con đĩ đánh bồng” - một trong chín điệu múa cổ nhất của thủ đô Hà Nội.

Múa “Con đĩ đánh bồng”.

Điệu múa “Con đĩ đánh bồng” hay còn gọi là “Múa Bồng”, là một nét văn hóa đặc sắc trong lễ hội làng Triều Khúc (xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, Hà Nội). Lễ hội diễn ra từ ngày 10 đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch hằng năm nhằm tưởng nhớ tới vị Thành Hoàng làng Phùng Hưng (Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng). Theo ông Nguyễn Huy Thái - Chủ tịch Hội người cao tuổi xã Tân Triều kể lại rằng: “Bố Cái Đại Vương sau khi đánh thắng giặc Đường ở Thành Tống Bình (làng Triều Khúc bây giờ) đã nghĩ ra điệu múa này để động viên, khích lệ quân sĩ”. Điều đặc biệt và thú vị ở điệu múa Bồng nằm ở điểm những vũ công ở đây đều là nam nhi đóng giả nữ. Họ ăn vận áo yếm đào, váy đụp, khăn mỏ quạ, trang điểm má hồng môi đỏ hệt như những cô ả xinh đẹp, thướt tha và có đôi chút nào đó “lẳng lơ”.

Điệu múa “Con đĩ đánh bồng” được thực hiện như một nghi lễ để phục vụ cho việc tế lễ Thánh Phùng Hưng tại làng Triều Khúc vào tháng Giêng và tháng Tám âm lịch hằng năm. Mặc dù vậy, như một nét văn hóa đặc sắc không thể thiếu, từ bao đời nay, múa Bồng đã chiếm trọn tình yêu, niềm say mê của người dân Triều Khúc, khiến nó trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh của họ.

Cũng có thể tìm thấy “Con đĩ đánh bồng” xuất hiện trong một vài lễ hội như lễ hội ở Hà Nội, nhưng có lẽ không ở đâu nghệ thuật múa Bồng lại được lưu truyền trọn vẹn như ở làng Triều Khúc. Từ các cụ cao niên đến lớp trẻ đều am hiểu về múa Bồng. Có nhiều cụ đã ở vào tuổi ngoài thất thập, như cụ Bùi Văn Tốt, cụ Bùi Văn Dũng, cụ Triệu Đình Vạn và cụ Bùi Văn Lục. Điều đặc biệt là, cụ Bùi Văn Lục được vinh danh nghệ nhân múa Bồng từ năm 15 tuổi và là nghệ nhân đầu tiên đứng dạy lớp múa Bồng cho con cháu trong làng.

Những năm gần đây, Câu lạc bộ múa Bồng của làng Triều Khúc đã được thành lập. Chủ nhiệm câu lạc bộ là nghệ nhân Triệu Đình Hồng. Tính đến nay đã hơn 40 năm ông truyền dạy múa Bồng cho thế hệ trẻ. Những người được ông “truyền lửa” đều đã có thể múa Bồng một cách thành thục. Đội múa Bồng của làng bây giờ có tới 25 diễn viên múa, 12 nhạc công. Họ đều là những chàng trai ưu tú nhất của làng, là người là Triều Khúc “chính gốc”, mỗi người một vẻ nhưng ai cũng có nét duyên thầm, yêu nghệ thuật múa Bồng.

Bài và ảnh: NGA TRẦN