QĐND - Lần thứ ba trở lại khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu nằm trên địa bàn thôn Đông Hai, thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc (Vĩnh Phúc), chúng tôi cảm thấy vui hơn vì khu di chỉ khảo cổ bậc nhất quốc gia này đã có những tín hiệu mới khả quan.

Bền bỉ “đánh động” những người có trách nhiệm

Sau một thời gian bị lãng quên và công tác quản lý của chính quyền các cấp rơi vào tình trạng “cha chung không ai khóc”, khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Về vấn đề này, Báo Quân đội nhân dân đã có vệt bài phóng sự điều tra “Đồng Đậu- khu di chỉ khảo cổ học bậc nhất quốc gia bị bỏ quên” đăng vào cuối tháng 2-2011. Sau khi đăng vệt bài này, Tòa soạn đã nhận được nhiều ý kiến phản hồi bày tỏ sự bức xúc của độc giả (trong đó có các nhà khảo cổ học, nhà quản lý văn hóa, người dân địa phương…) về thực trạng đáng buồn của di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu. Đặc biệt, Tòa soạn đã nhận được công văn phúc đáp của Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch) và công văn của Sở Văn hóa- Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc, trong đó đã khẳng định những vấn đề Báo Quân đội nhân dân phản ánh là đúng sự thật và đề ra một số biện pháp nhằm chấn chỉnh, xử lý những hành vi xâm phạm khu di tích. Tuy nhiên, sau một năm trở lại, khu di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu cơ bản vẫn như hiện trạng năm trước, chỉ duy nhất có một biển tên “Di tích khảo cổ học Đồng Đậu” được làm mới để thay thế cho biển tên cũ đã bị bong tróc gần hết. Vì vậy, vào đầu tháng 3-2012, Báo Quân đội nhân dân tiếp tục lên tiếng thông qua bài “Đồng Đậu vẫn hoang lạnh”.

Khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu đã xây dựng cổng mới.

Tín hiệu tích cực

Mới đây, chúng tôi có dịp trở lại khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu. Làm việc với chính quyền thị trấn Yên Lạc, chúng tôi nhận được tín hiệu mới từ khu di chỉ khảo cổ học này. Ông Nguyễn Thành Viên, Chủ tịch UBND thị trấn Yên Lạc (đầu năm 2011, ông Viên là phó chủ tịch- PV) cho chúng tôi biết: Sau khi Báo Quân đội nhân dân phản ánh, cuối năm 2012, Sở Văn hóa- Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc đã lập dự án tu bổ khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu với khoản kinh phí 3,2 tỷ đồng. Đến nay, UBND thị trấn Yên Lạc đã hoàn thành việc xây dựng cổng và tường rào bảo vệ mới trong phạm vi chỉ giới đỏ khu di chỉ Đồng Đậu với diện tích 4,2ha. Bên cạnh đó, tại 7 địa điểm khai quật cũng đã xây dựng biển bảng mới, trên bảng ghi rõ lần, thời gian, diện tích, đơn vị khai quật khảo cổ.

Một trong những địa điểm khai quật đã cắm biển bảng mới.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết thêm, cuối tháng 1-2013, Sở Văn hóa- Thể Thao và Du lịch Vĩnh Phúc đã có báo cáo đánh giá kết quả sơ bộ khai quật khảo cổ di chỉ Đồng Đậu lần thứ 7 được thực hiện từ ngày 10-12-2012. Cuộc khai quật này do Khoa Lịch sử - Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hội khảo cổ học Việt Nam phối hợp với Sở Văn hóa- Thể Thao và Du lịch Vĩnh Phúc cùng tiến hành. Địa điểm lần này nằm ở phía Tây của đỉnh gò, có diện tích 25m2, cách 2 hố thám sát năm 1999 khoảng 2,5m. Sau khai quật đã thu được 128 hiện vật đá, 85 hiện vật đồng, 230 hiện vật bằng xương sừng và nhiều đồ gốm được chế tác tinh xảo, thể hiện rõ nét đời sống văn hóa, sinh hoạt của người Việt cổ. Điều đáng quan tâm nhất trong đợt khai quật này là các nhà khảo cổ đã phát hiện được một ngôi mộ có niên đại khoảng 3.500 năm, chứa di cốt của một người đàn ông trưởng thành tại đây. Kết quả 7 lần khai quật khẳng định phía đông khu di chỉ là nơi cư trú của người Việt cổ, còn phía tây là nơi mộ táng. Đây là một phát hiện quan trọng không chỉ trong lĩnh vực khảo cổ, khoa học, mà còn hàm chứa nhiều ý nghĩa trong việc nghiên cứu, nhận định văn hóa thời sơ sử của nước ta.

PGS.TS Hoàng Xuân Chinh, Chủ tịch Hội khảo cổ học Việt Nam, người nhiều lần tham gia khai quật tại khu di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu và gần đây cũng tham gia khai quật lần thứ 7, cho biết: Đến nay, ở nước ta chưa có một di tích khảo cổ nào có ý nghĩa và giá trị đặc biệt như khu di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu. Mỗi lần khai quật tại Đồng Đậu là mỗi lần chúng ta tiếp cận gần hơn, hiểu biết đầy đủ, sâu sắc hơn thời tiền sơ sử của dân tộc ta. Vì vậy, chúng tôi rất mong tỉnh Vĩnh Phúc và ngành khảo cổ Việt Nam tiếp tục đầu tư, nghiên cứu về di chỉ Đồng Đậu và tăng cường các biện pháp quản lý, bảo vệ khu di chỉ đặc biệt quan trọng này của quốc gia.

Điều mong muốn của chúng tôi là, sau khi xây dựng cổng, tường rào bảo vệ xung quanh, khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu cần có sự quan tâm tích cực hơn nữa của ngành văn hóa và chính quyền địa phương trong công tác quản lý, kiên quyết di dời một vài hộ dân hiện đang sản xuất, cư trú và một số ngôi mộ vẫn còn tồn tại trong phạm vi chỉ giới đỏ của khu di tích; đồng thời có biện pháp bảo vệ tốt hơn nữa cảnh quan, môi trường ở di tích lịch sử quốc gia này. Rất nên tránh tình trạng chỉ xây dựng được cổng mới, tường mới, dù nhìn bên ngoài có trang hoàng hơn, bắt mắt hơn, nhưng trong vùng lõi di sản lại thiếu sự quản lý chặt chẽ.

Bài và ảnh: THIỆN VĂN