QĐND - Năm thứ ba liên tiếp tôi đi dự hội Lim - một lễ hội truyền thống đặc sắc nhất của tỉnh Bắc Ninh. Cũng như hàng nghìn du khách, tôi về hội Lim để mong được tận hưởng những giai điệu, lời ca Quan họ ngọt ngào, đằm thắm; được gặp gỡ, trò chuyện với những liền anh, liền chị rộn ràng trong những áo the khăn xếp và những tà áo tứ thân mớ ba mớ bảy, những chiếc khăn mỏ quạ và chiếc nón quai thao duyên dáng đã làm say lòng bao thế hệ người Việt và du khách quốc tế.

Nước ta có hàng nghìn lễ hội truyền thống. Nhưng thật hiếm có lễ hội nào lại có sức hút đặc biệt như hội Lim. Những câu Quan họ với những từ đệm “í a, ứ hự, tình tang” người ta đã nghe rất quen, nhưng không thấy mấy ai than phiền là nhàm chán. Bởi vì, dân ca Quan họ có nhiều giai điệu, nhiều lối hát và được thể hiện bằng một phong cách thật mộc mạc nhưng vô cùng tinh tế, dạt dào tình cảm và đậm đà nét duyên.

Cảnh bày bán thức ăn đồ uống lộn xộn, mất vệ sinh tại khu vực diễn ra hội Lim.

Cùng với các chòi, lán, thuyền rồng hát Quan họ phục vụ du khách, Lễ hội Lim Xuân Nhâm Thìn 2012 đã phần nào làm sống lại không gian Quan họ truyền thống khi tái hiện những trò chơi dân gian như đu tiên, vật cổ truyền, bịt mắt bắt dê, chọi gà, đập niêu, tổ tôm điếm, cờ người và trưng bày các sản phẩm văn hóa Kinh Bắc như tranh Đông Hồ, áo the, khăn xếp, áo tứ thân, nón quai thao, băng đĩa hát Quan họ… Nhưng tâm điểm của hội Lim năm nay chính là sự kiện xác lập kỷ lục “Nhiều người mặc trang phục Quan họ và cùng hát dân ca Quan họ Bắc Ninh nhất” được tổ chức sáng 4-2 (tức 13 tháng Giêng) tại trung tâm lễ hội. Sau lễ khai mạc, hơn 3.500 liền anh, liền chị của tất cả các làng Quan họ gốc và các CLB hát Quan họ của tỉnh Bắc Ninh trong trang phục Quan họ truyền thống đã cùng đồng thanh hát bài Quan họ “Khách đến chơi nhà”. Từ những liền anh, liền chị ở tuổi “xưa nay hiếm” đến những liền anh, liền chị nhí (người ít tuổi nhất là 6 tuổi) cùng ngân lên giai điệu thân quen của quê hương Quan họ đã thu hút sự theo dõi của đông đảo du khách và giới báo chí.

Trao đổi về sự kiện này với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, ông Nguyễn Hữu Oanh, Phó chủ tịch thường trực Hội đồng Xác lập kỷ lục quốc gia Việt Nam cho biết: “Hơn 3.500 người cùng mặc 1 bộ trang phục Quan họ, cùng hát 1 bài Quan họ là một sự kiện văn hóa truyền thống xứng đáng được ghi vào sách kỷ lục Việt Nam. Tôi cho rằng, việc hàng nghìn người hát dân ca Quan họ cùng một lúc cũng là một cách quảng bá hình ảnh Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại này của Việt Nam tới đông đảo du khách trong và ngoài nước”.

Nhìn ở góc độ tổ chức, việc các nhà quản lý văn hóa tỉnh Bắc Ninh xây dựng kịch bản và tổ chức sự kiện xác lập kỷ lục “Nhiều người mặc trang phục Quan họ và cùng hát dân ca Quan họ Bắc Ninh nhất” nhằm thu hút sự chú ý của dư luận và đông đảo du khách có lẽ không ngoài mục đích làm mới lễ hội Lim năm nay. Tuy nhiên, chúng tôi đồng tình với quan điểm của ông Nguyễn Xuân Thắng, Tổng thư ký Liên hiệp Các câu lạc bộ, trung tâm và các hội UNESCO thế giới kiêm Chủ tịch Liên hiệp Các hội UNESCO Việt Nam khi cho rằng: Giá trị của hội Lim nằm ở những tinh túy văn hóa Quan họ của các thế hệ ông cha bao đời truyền lại mà thế hệ hôm nay cần kế thừa và phát huy, chứ không phải là ở những kỷ lục được đo bằng con số. Không thể biến văn hóa truyền thống thành cuộc chơi mang tính chạy đua thể thao để xác lập kỷ lục như thế.

Vẫn tái diễn cảnh hát Quan họ xin tiền trên thuyền rồng ở hồ Lim.

Được biết, để huy động được hơn 3.500 người cùng mặc một bộ trang phục và cùng hát một bài Quan họ nhằm xác lập được kỷ lục trong vài phút, đã “ngốn” 300 triệu đồng. Đối với một tỉnh khá giàu như Bắc Ninh, số tiền đó “không đáng kể”. Nhưng có một sự thật buồn mà người viết này rất không muốn nêu ra, nhưng vẫn phải nhắc lại là: Cái kiểu hát Quan họ xin tiền công khai trước đông đảo du khách ở hội Lim cứ tưởng báo chí phản ánh từ mấy năm trước sẽ được dẹp bỏ, nhưng nó vẫn tồn tại dai dẳng ở lễ hội Lim lần này. Nếu như ở chòi hát của CLB Quan họ làng Hoài Thị kết chạ với CLB Quan họ làng Diềm trên đồi Lim có một liền anh chìa đĩa trầu têm cánh phượng trước mặt mọi người để nhận tiền của du khách, thì ở chiếc thuyền rồng hát Quan họ ở dưới hồ Lim, một liền chị trẻ trung, xinh đẹp cũng bưng chiếc đĩa trước mặt để hứng tiền của du khách đứng trên bờ. Nhìn cái cảnh liền anh, liền chị Quan họ giọng ngọt ngào, mắt lúng liếng thật tình tứ, duyên dáng ở bên cạnh liền chị, liền anh mặt tỉnh bơ nhận những đồng tiền mệnh giá 5000, 10.000 hay 20.000 đồng của du khách mà cảm thấy buồn.

“Hội Lim đến hẹn lại lên”. Câu khẩu hiệu ấy được in trên nhiều băng rôn và pa-nô cả trong và ngoài khu vực hội Lim. Hội Lim năm nay đã có chuyển biến hơn về an ninh, trật tự, phân luồng giao thông. Nhưng tình trạng “chặt chém” 50.000 đồng đối với một bát phở lèo tèo, 20.000 đồng đối với một lần giữ một chiếc xe gắn máy; cảnh bày bán đồ ăn thức uống lộn xộn, mất vệ sinh trên đồi Lim và nhất là người hát Quan họ xin tiền… đã phần nào làm xấu đi hình ảnh hội Lim trong lòng du khách.

Yêu lắm hội Lim, quý lắm người Quan họ, nên chúng tôi thiết tha mong muốn những người có thẩm quyền, cơ quan chức năng của huyện Tiên Du và tỉnh Bắc Ninh cần mạnh tay chấn chỉnh những hiện tượng phản cảm, trả lại những nét đẹp và không gian văn hóa đích thực của hội Lim. Đó là việc làm cần thiết để không còn tái diễn cảnh hội Lim đến hẹn lại… buồn!

Bài và ảnh: Thiện Văn