Gửi lòng mình vào “Bình Trị Thiên khói lửa”

Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Văn Thương

Cách mạng Tháng Tám và kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Nguyễn Văn Thương hòa vào dòng chảy của dân tộc, và ông được giao làm Quyền giám đốc Bưu điện Liên khu IV. Ở vùng tự do Nghệ An, Nguyễn Văn Thương luôn nghĩ về quê hương, nơi ghi đậm những gương mặt thân thương, những kỷ niệm sâu sắc và những địa danh quen thuộc của miền đất nghèo khổ, chật hẹp, nằm chẹt giữa đồi núi khô cằn và bìa cát cháy bỏng đang quằn quại dưới gót sắt quân thù. Nhiều đêm mất ngủ, anh nhớ về hình ảnh quê hương đau thương mà anh dũng, cùng những âm vang của điệu hát ru, của câu hò mái nhì, mái đẩy, hò giã gạo... Đúng lúc ấy, nghe tin cuộc chiến đấu ở ba tỉnh Quảng Bình - Quảng Trị - Thừa Thiên vô cùng ác liệt, nhiều dân lành ở quê nhà bị giặc tàn sát dã man, Nguyễn Văn Thương không kìm được xúc động, ông viết tác phẩm "Bình Trị Thiên khói lửa”, gửi gắm nỗi lòng tha thiết của mình với cuộc kháng chiến anh dũng của toàn dân: “Hướng về Nam! Ai từng vô sông Hương, từng nương Thiên Mụ, từng ngụ Đập Đá, Văn Xá, Truồi Nong. Hướng về Nam! Ai đã vô Đông Hà, đã qua Ngô Xá. Đã đi Bích La, Thuý Ba, Triệu Phong. Hướng về Nam! Ai đã qua Đèo Ngang đã sang Ba Rền, mến dòng sông Gianh, biết danh Lũy Thầy. Giờ đây lửa cháy ngút trời, máu nhuộm đồng xanh... Đồng bào ơi, cùng Bình Trị Thiên đứng lên! Đứng lên ta nguyền giết loài lang sói. Căm thù đây, phải trút hết. Loài hung tàn, phải quét hết. Ta tiến lên giữ lấy nương đồng... Bình Trị Thiên, ôi miền thương mến! Có ai xuôi về cho ta nhắn thương yêu...”.

Bài hát được chính nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương lĩnh xướng cùng với dàn hợp xướng gồm các nhân viên bưu điện của ông trong cuộc phát động phong trào ủng hộ đồng bào Bình - Trị - Thiên kháng chiến. Sau đó bài hát được phổ biến ở chiến khu Việt Bắc và đầu năm 1949, được nghệ sĩ Quốc Hương biểu diễn tại chiến khu rừng U Minh, Nam Bộ, gây tiếng vang lớn khắp cả nước.

Khánh Minh (ảnh do gia đình nhạc sĩ cung cấp)