Bài 1: Nơi lưu giữ những hiện vật độc đáo, giá trị

 Dù là các bảo tàng chuyên ngành, song với sức hút của các hiện vật độc đáo và cơ chế phục vụ tận tình, chu đáo, thậm chí mở cửa phục vụ miễn phí khách tham quan, nên hệ thống các bảo tàng trong quân đội luôn là điểm đến yêu thích của khách tham quan trong và ngoài nước...

Quảng bá truyền thống dựng nước và giữ nước

Bảo tàng trong quân đội là một đơn vị trực thuộc cơ quan chính trị, một bộ phận trong hệ thống công tác Đảng, công tác Chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là điểm đặc thù và khác biệt của bảo tàng trong quân đội so với các bảo tàng khác. Hoạt động của các bảo tàng trong quân đội nhằm phục vụ cho mục tiêu chính trị, văn hóa, quân sự của Đảng, Nhà nước. Vì thế, nội dung trưng bày tại các bảo tàng quân đội không những phản ánh các hoạt động tác chiến, sự kiện, nhân vật trong lịch sử quân sự mà còn phản ánh toàn bộ quá trình hình thành, xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Quân đội Việt Nam.

Đánh giá về hoạt động của các bảo tàng quân đội, Thiếu tướng Nguyễn Văn Tín, Phó Cục trưởng Cục Tuyên huấn (Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam) cho biết: Hệ thống bảo tàng trong quân đội là một thiết chế văn hoá quan trọng, là nơi giáo dục truyền thống lịch sử của dân tộc. Trước thực trạng vấn đề giáo dục lịch sử còn đang gặp khó khăn như hiện nay thì các bảo tàng đã góp phần tích cực và có hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức và đưa lịch sử gần hơn với người xem thông qua những hiện vật. Bảo tàng là bản sắc văn hóa của quốc gia. Vì vậy, trong những năm qua, công tác bảo tàng trong quân đội không ngừng được củng cố và hoàn thiện, hoạt động theo hướng đổi mới toàn diện và sâu sắc, nâng cao chất lượng và phát huy hiệu quả xã hội. Các bảo tàng có kế hoạch tổ chức hoạt động trưng bày, tuyên truyền, triển lãm chuyên đề, triển lãm lưu động mang tính chọn lọc phục vụ bộ đội và nhân dân, đặc biệt trong những ngày lễ lớn của Đảng, Nhà nước và quân đội.

Thực tế cho thấy, hệ thống bảo tàng quân đội đang từng bước đáp ứng được nhu cầu học tập, nghiên cứu, tìm hiểu và trải nghiệm cho bộ đội, học sinh, sinh viên và các cựu chiến binh…Bảo tàng Phòng không- Không quân kết hợp trưng bày tĩnh và động, mở của các buồng lái máy bay để khách tham quan tự điều khiển; không chỉ trưng bày bếp “Hoàng Cầm”, Bảo tàng Hậu Cần còn bố trí người xem sử dụng bếp để có trải nghiệm thực tế...

Hiện vật khối lớn trưng bày ngoài trời tại Bảo tàng Vũ khí.

Lịch sử quân sự là vấn đề then chốt, xuyên suốt từ thời đại Hùng Vương, An Dương Vương đến thời đại Hồ Chí Minh nên vai trò của các bảo tàng quân đội rất lớn trong việc phản ánh, phát huy và gìn giữ ý chí, tinh thần, cách thức đánh giặc, giữ nước của dân tộc Việt Nam. Đến với Bảo tàng Vũ khí, du khách được “thực mục sở thị” nhiều loại vũ khí độc đáo. Bảo tàng hiện có hơn 6.000 hiện vật, gồm vũ khí lạnh và vũ khí nóng, phản ánh liên tục, xuyên suốt tiến trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta: Từ những chiếc cọc gỗ Bạch Đằng; mũi tên, giáo mác thời An Dương Vương; đến các loại súng, pháo trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Bộ vũ khí lớn nhất tại đây là súng trường và súng tiểu liên. Đặc biệt, du khách ấn tượng nhất với bộ súng ngắn, với tổng số lượng hơn 1.000 khẩu, bảo tàng đưa ra trưng bày hơn 50 khẩu, gồm nhiều chủng loại, được sản xuất từ nhiều nước, có những chiếc súng như cái bút máy, có những khẩu súng ám sát đặt gọn trong lòng bàn tay… Bảo tàng đã sưu tập cơ bản đủ các chủng loại vũ khí đã được sử dụng ở chiến trường Việt Nam.

Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam gồm 2 khu trưng bày trong nhà và ngoài trời. Trong đó những hiện vật trưng bày ngoài trời đều là những hiện vật gốc, khối lớn như các loại máy bay, tên lửa, pháo phòng không, pháo mặt đất, xe tăng, xác máy bay B52…

Những hiện vật “độc nhất vô nhị”

“Báu vật” của mỗi bảo tàng chính là những hiện vật độc bản, được công nhận là Bảo vật Quốc gia. Những hiện vật này không chỉ góp phần thu hút nhiều khách tham quan mà còn góp phần khẳng định vị thế của các bảo tàng trong hệ thống bảo tàng quân đội với các loại hình bảo tàng khác. Trong số đó có thể kể đến Xe ô tô "Quốc tế” của Bảo tàng Hậu cần quân đội, vừa được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận Bảo vật Quốc gia.

Xe ô tô "Quốc tế” của Bảo tàng Hậu cần quân đội vừa được công nhận Bảo vật Quốc gia.

Nói về Bảo vật này, Đại tá, TS Đào Hải Triều, Giám đốc Bảo tàng Hậu cần quân đội cho biết: Xe ô tô "Quốc tế" vinh dự được chở Chủ tịch Hồ Chí Minh trong một số lần Người đi công tác ở Chiến khu Việt Bắc và một số khách quốc tế. Đây là hiện vật độc bản đầu tiên, là minh chứng cho lòng quyết tâm, quả cảm, trí thông minh sáng tạo và tinh thần khắc phục mọi khó khăn, gian khổ, thiếu thốn về vật chất trang bị của Quân đội nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, tạo nên kỳ tích mang dấu ấn thời đại.

Với mỗi du khách, đặc biệt là các em nhỏ, khi đến thăm Bảo tàng Phòng không– Không quân thì Bảo vật Quốc gia Pháo cao xạ 37mm luôn để lại ấn tượng mạnh. Nhìn các em vui vẻ trèo lên quay tầm-hướng, tốp khác lại thay nhau quay bánh xe…cho thấy Bảo vật này đã mang đến cho các em nhiều điều thú vị không chỉ bởi ý nghĩa lịch sử của khẩu pháo mà còn bởi hiện vật tạo đã nên sự gần gũi, thân thuộc với người xem. Bảo vật Quốc gia Pháo cao xạ 37mm thuộc Đại đội 827, Tiểu đoàn 394, Trung đoàn 367, được anh hùng Tô Vĩnh Diện hy sinh thân mình bảo vệ. Pháo cao xạ 37mm đã bắn hạ 3 máy bay của Pháp tại Chiến dịch Điện Biên Phủ. Tháng 10-2012, khẩu pháo này được công nhận Bảo vật Quốc gia.

Bảo vật Quốc gia Pháo cao xạ 37mm trưng bày tại Bảo tàng Phòng không-Không quân.

Đến thăm Bảo tàng Phòng không– Không quân vào một ngày Hà Nội đang ở trong tâm điểm của đợt rét đậm, song cái lạnh tê tái không thể cản bước vợ chồng du khách người Italia Stefano Pomi. Dừng lại rất lâu bên mỗi hiện vật, ông Stefano Pomi thỉnh thoảng lại phải xoa ấm đôi bàn tay rồi áp lên má để xua đi cái lạnh buốt. Cùng tham quan với vợ và con trai, ông Stefano Pomi xem rất kỹ mỗi hiện vật và từng chú thích.

Vợ chồng du khách người Italia Stefano Pomi thăm Bảo tàng Phòng không - Không quân.

Ông Stefano Pomi bộc bạch: Bảo tàng rất đẹp. Xem những hiện vật ở đây khiến chúng tôi nhớ đến cuộc chiến tranh của Việt Nam đã từng xem trên truyền hình. Cách đây 2 năm, chúng tôi đã đến Việt Nam và đây là lần thứ 2 chúng tôi đến đất nước này. Tôi rất khâm phục Quân đội nhân dân Việt Nam nên trong dịp trở lại lần này, tôi tìm đến bảo tàng để hiểu rõ hơn về lực lượng này. Tôi rất ấn tượng với các hiện vật trưng bày tại bảo tàng bởi đây là những hiện vật gốc rất có giá trị mà không phải bảo tàng nào trên thế giới cũng được sở hữu.

Là tình nguyện viên đến Việt Nam làm việc 6 tháng tại một Trung tâm dành cho trẻ em bị tự kỷ, chị Hannah (quốc tịch Anh) lần đầu đến thăm Bảo tàng Phòng không-Không quân chia sẻ: Những bảo tàng ở Anh không có nhiều hiện vật để trưng bày như bảo tàng này. Tôi cùng các em thiếu nhi đến đây để được tìm hiểu về cuộc chiến tranh Việt Nam. Trước đây, tôi đã biết về cuộc chiến tranh này qua sách báo nhưng khi đến bảo tàng tôi hiểu rõ hơn về chiến tranh đã từng xảy ra ở Việt Nam khốc liệt thế nào và cũng hiểu hơn ý chí và tinh thần dũng cảm của quân đội và nhân dân Việt Nam.

Chị Hannah (quốc tịch Anh) tham quan hiện vật tại phòng trưng bày Bảo tàng Phòng không - Không quân.

Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam hiện đang lưu giữ nhiều Bảo vật Quốc gia nhất trong số các bảo tàng Quân đội, gồm 4 hiện vật: Máy bay MIG 21 số 4324, Máy bay MIG 21 số hiệu 5121, tấm Bản đồ Quyết tâm Chiến dịch Hồ Chí Minh, Xe tăng T54B số hiệu 843. Đây đều là các bảo vật thuộc thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Theo Trung tá Mai Thị Ngọc, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, 4 hiện vật trên được đều là những hiện vật gốc có ý nghĩa, thể hiện tinh thần chiến đấu kiên cường của quân và dân ta trong chiến tranh. Là đơn vị được giao nhiệm vụ lưu giữ và bảo quản những Bảo vật Quốc gia nên những hiện vật này và các câu chuyện về hiện vật sẽ là điểm nhấn thu hút khách tham quan tới bảo tàng.

Hiện vật độc đáo nhưng để những hiện vật đó “biết nói” thì vai trò của các thuyết minh viên rất quan trọng. Hơn nữa, đổi mới trong cách trưng bày của một số bảo tàng và thường xuyên bổ sung hiện vật mới, đó là cách để hút khách tham quan của các bảo tàng quân đội hiện nay.

Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN

Bài 2: Coi trọng đào tạo “cầu nối” và công tác sưu tầm