QĐND - Trong âm hưởng hào hùng của những hoạt động kỷ niệm 70 năm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam và 25 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân, giới âm nhạc Việt Nam vinh dự đón nhận danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” do Đảng và Nhà nước trao tặng.

Các tác phẩm âm nhạc cách mạng luôn đồng hành với lịch sử dân tộc. Ảnh: Phương Thảo

Đến nay, khó có thể thống kê đầy đủ được số lượng tác phẩm, các chương trình biểu diễn, công trình nghiên cứu sưu tầm của các thế hệ nhạc sĩ Việt Nam hướng mục đích ca ngợi quê hương đất nước, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ca ngợi Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh và Bác Hồ muôn vàn kính yêu. “Cuộc trường chinh” của nền âm nhạc Việt Nam bắt đầu khi Đảng ra đời với hành khúc “Cùng nhau đi hồng binh” của nhạc sĩ-liệt sĩ Đinh Nhu, tiếp nối nhịp bước “Vì nhân dân quên mình” tới “Hành quân xa”, “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân”, và hôm nay "Hát mãi khúc quân hành” trong thời kỳ đổi mới. Âm nhạc đã cắm những dấu mốc lịch sử bằng âm thanh, ghi lại những năm tháng, những giờ phút hào hùng trên mỗi bước đi, mỗi chặng đường của cách mạng. Với bài hát "Giải phóng Điện Biên" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, "Tiến về Hà Nội"-nhạc sĩ Văn Cao đã đánh dấu cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, thì bài hát "Giải phóng miền Nam", "Tiến về Sài Gòn"  của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước (tức Huỳnh Minh Siêng) và bài ca "Như có Bác trong ngày vui đại thắng" của nhạc sĩ Phạm Tuyên cùng “Đất nước trọn niềm vui" của nhạc sĩ Hoàng Hà, là những nét son rực rỡ đánh dấu cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta thắng lợi, non sông nối liền một dải.

Những âm thanh đã góp vào kỳ tích chiến thắng của dân tộc. Nhạc sĩ là chiến sĩ, bài ca là vũ khí, họ cũng là những anh hùng trong một “binh chủng” anh hùng đặc biệt. Thật đáng tự hào và xúc động trước hiện thực lịch sử, khi mỗi chiến sĩ ra trận đều mang theo những bài ca trong tim, họ đã hát vang những khúc quân hành trên mọi nẻo đường chiến trận, trong những lúc nguy nan nhất, các chiến sĩ đã "vịn" vào bài ca để “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai”.

Đặc biệt, giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, hình tượng người lính đã trở thành chủ đề chính của những bài ca cách mạng. Âm nhạc bằng sức mạnh nghệ thuật của mình đã tạo nên phong trào “Tiếng hát át tiếng bom” hòa cùng phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe” ở các vùng đô thị tạm chiếm miền Nam tạo nên một giá trị tinh thần vô cùng to lớn. Ca khúc cách mạng đã thực sự trở thành vũ khí đấu tranh hữu hiệu và nhạy bén, có sức lan truyền sâu rộng trong mọi tầng lớp nhân dân. Trong chiến tranh, các nhạc sĩ, ca sĩ, nhạc công... đã có mặt khắp mọi chiến trường, đến với người lính mọi nơi, mọi lúc. Trong số đó, có những người đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường như các nhạc sĩ-liệt sĩ Hoàng Việt, Văn Cận, Vĩnh Bảo, nhà thơ Lê Anh Xuân... Bằng xương máu của mình, họ đã viết nên những bài ca bất hủ mà cho đến hôm nay âm hưởng còn đọng mãi như: “Tình ca”-Hoàng Việt, “Dáng đứng Việt Nam”-Lê Anh Xuân (phổ nhạc: Nguyễn Chí Vũ). Những chủ đề lớn trong âm nhạc như về dải Trường Sơn hùng vĩ qua “Bước chân trên dải Trường Sơn”-Vũ Trọng Hối, “Đêm Trường Sơn nhớ Bác”-Trần Chung… Người lính bước vào âm nhạc với “Tôi người lái xe”-Nguyễn Đức Toàn hay lực lượng TNXP “Những cô gái mở đường”-Xuân Giao, “Vui mở đường”-Đỗ Nhuận,... Gương hy sinh anh dũng của các anh hùng liệt sĩ cũng đã trở thành một đề tài của các bài ca giàu cảm xúc như: “Bế Văn Đàn ơi”, “Nguyễn Viết Xuân cả nước yêu thương”-Huy Du, “Lời anh vọng mãi ngàn năm” (về anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi)-Vũ Thanh. Âm nhạc còn theo chân các chiến sĩ giải phóng quân trong những ngày tiến về Sài Gòn giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước trong “Mùa xuân trên Thành phố Hồ Chí Minh”-Xuân Hồng, “Đất nước trọn niềm vui”-Hoàng Hà...

Cũng trong những năm tháng gian khổ và hào hùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, các tác phẩm khí nhạc non trẻ ở nước ta bắt đầu xuất hiện, tạo điều kiện cho sự phát triển hài hòa của nền âm nhạc chuyên nghiệp cả thanh nhạc và khí nhạc. Đây cũng là một đặc điểm nổi bật trong lịch sử âm nhạc Việt Nam, một nền âm nhạc được sinh ra từ Cách mạng Tháng Tám, được trưởng thành ngay trong những năm tháng chiến tranh và lại sớm tiếp thu được tinh hoa âm nhạc nhân loại. Nhạc kịch (Opera) đầu tiên "Cô Sao" (1964) của Đỗ Nhuận; bản giao hưởng (Symphony) đầu tiên “Quê hương” của Hoàng Việt (1965); kịch múa (Ballet) "Ngọn lửa Nghệ Tĩnh" của tập thể các nghệ sĩ quân đội là những thành tựu nổi bật. Các tác giả và tập thể tác giả của những tác phẩm tiêu biểu kể trên đã xứng đáng được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

Trong suốt 57 năm qua, các thế hệ nhạc sĩ Việt Nam đã lao động sáng tạo không ngừng nghỉ, nhằm hướng tới những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, đáp ứng với kỳ vọng của công chúng yêu âm nhạc cả nước. Các nhạc sĩ đã sáng tác hàng ngàn tác phẩm âm nhạc, hàng trăm công trình nghiên cứu sưu tầm âm nhạc và nhiều tác phẩm đã trở thành những giá trị tinh thần vô giá, những bài ca đi cùng năm tháng. Với bề dày hơn nửa thế kỷ hoạt động, Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng nhất và Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Sao Vàng vào các dịp kỷ niệm 30 năm, 40 năm, 50 năm thành lập hội. Nhiều nhạc sĩ được phong tặng học hàm giáo sư, phó giáo sư; các danh hiệu: Nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú. Các nhạc sĩ: Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao, Hoàng Việt, Huy Du, Phan Huỳnh Điểu, Nguyễn Văn Tý, Hoàng Vân, Trần Hoàn, Xuân Hồng, Nguyễn Đức Toàn, Hoàng Hiệp, Nguyễn Văn Thương, Văn Chung và Phạm Tuyên đã vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học-nghệ thuật; hơn 100 nhạc sĩ nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học-nghệ thuật, gần 50 nhạc sĩ đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập, Huân chương Lao động các hạng…

TS, nhạc sĩ ĐỒ HỒNG QUÂN

Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam