Thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu thường xuyên, trong hai năm 2013-2014, Viện Khảo cổ học thuộc Viện hàn lâm KHXH Việt Nam đã phát hiện được một số di vật quý giá của sơ kỳ thời đại đá cũ tại An Khê, tỉnh Gia Lai. Cuối năm 2014, các di tích được thẩm định và đưa vào “Chương trình hợp tác quốc tế nghiên cứu quá khứ xa xưa của Việt Nam”. Trong hai năm 2015-2016, cùng với các nhà khảo cổ học của Viện Khảo cổ học-Dân tộc học Novosibirsk (Viện Hàn lâm Khoa học LB Nga), các nhà nghiên cứu của Viện Khảo cổ học đã tiếp tục mở rộng phạm vi khai quật, khai quật mới và phát hiện được thêm nhiều di vật trong một tổ hợp công cụ, khẳng định sự tồn tại một tầng văn hóa sơ kỳ thời đá cũ mà niên đại của nó vượt xa hơn tất cả các phát hiện khảo cổ học ở Việt Nam từ trước đến nay.

Các đại biểu tham quan một số hiện vật đá tiêu biểu được giới thiệu tại cuộc họp báo. 

Trong các hố khai quật, các đơn vị đã phát hiện được nhiều tổ hợp công cụ đá làm từ cuội sông, nhóm công cụ ghè được chế tác đơn giản, đáng chú ý nhất là công cụ ghè hai mặt, đặc biệt là những chiếc rìu tay được gia công với trình độ kỹ thuật và thẩm mỹ cao. Trong số những hiện vật tìm thấy, đáng kể nhất là đã phát hiện 11 di tích đá cũ sơ kỳ nằm xung quanh khu vực Rộc Tưng, chúng hợp thành quần thể di tích tập trung trong thung lũng bồn địa xã Xuân An, thị xã An Khê.

Nhiều nhà khoa học hàng đầu trong nước về khảo cổ học, dân tộc học tham dự buổi họp báo đã phân tích giá trị, những thông tin từ những hiện vật phát hiện được; khẳng định các phát hiện di tích sơ kỳ đá cũ ở An Khê là bằng chứng khẳng định, thượng lưu sông Ba, vùng An Khê là địa bàn sinh sống của cộng đồng cư dân cổ cách đây khoảng 80 vạn năm. Đây cũng tạm thời được xem là mốc mở đầu cổ nhất hiện biết về sự xuất hiện của con người và di tồn văn hóa của họ trên lãnh thổ Việt Nam.

 Các hiện vật đá tiêu biểu mới được khai quật. 

Trong một thời gian dài, do không có tài liệu khảo cổ học soi rọi nên đã tồn tại quan điểm đối lập về văn hóa giữa phương Đông và phương Tây. Theo đó, ở phương Tây sớm xuất hiện rìu tay, thể hiện cho sự tiến bộ, năng động của con người, còn phương Đông bảo lưu lâu dài công cụ cuội ghè đẽo thô sơ, thể hiện cho khu vực bảo thủ, trì trệ, lạc hậu và hầu như không có đóng góp gì cho nhân loại. Những phát hiện công cụ ghè hai mặt và rìu tay ở An Khê không chỉ bác bỏ quan điểm sai trái này mà còn bổ sung tư liệu mới vào bản đồ phân bố sự xuất hiện và tiến hóa của loài người trên thế giới.

GS, TS Nguyễn Xuân Thắng, Chủ tịch Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Việt Nam cho biết, công cuộc khai quật nghiên cứu còn đang tiến hành nhưng những tư liệu thu được bước đầu có giá trị quan trọng cho việc biên soạn lịch sử quốc gia, làm cơ sở cho việc trưng bày tại các bảo tàng, hướng tới xây dựng An Khê thành trung tâm nghiên cứu lịch sử văn hóa nhân loại ở tầm quốc gia và quốc tế, góp phần thiết thực vào chương trình phát triển kinh tế-xã hội ở Tây Nguyên.

Tin, ảnh: VÂN HƯƠNG