Cần vào cuộc quyết liệt, mạnh mẽ hơn

QĐND - Tỉnh Điện Biên có vinh dự đặc biệt là được thay mặt nhân dân cả nước giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di tích chiến trường Điện Biên Phủ-nơi ghi dấu ấn chiến công “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” của dân tộc ta. Những năm qua, tỉnh Điện Biên đã có quyết tâm trong việc trùng tu, quản lý quần thể di tích này và thực tế đã làm được nhiều việc. Nhưng quần thể di tích lớn, đòi hỏi của thực tế về bảo tồn di sản ngày càng cao, do đó cần phải có sự vào cuộc quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa của cả hệ thống chính trị địa phương mới có thể trả lại vị trí xứng đáng cho quần thể di tích đặc biệt này.

Nỗ lực giữ gìn, phát huy giá trị di sản

Các di tích liên quan đến Chiến thắng Điện Biên Phủ là biểu tượng của niềm tin, sức mạnh chính nghĩa và tinh thần đấu tranh anh dũng, quật cường của quân và dân ta. Nhận thức sâu sắc điều đó, những năm qua, tỉnh Điện Biên đã có nhiều cố gắng trong việc quản lý, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích chiến trường Điện Biên Phủ. Một số công trình di tích sau khi tu bổ, tôn tạo đã được khai thác và bước đầu phát huy tác dụng, mang lại một nguồn lợi đáng kể cho địa phương. Trong đó, nổi bật là các điểm di tích: Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đồi A1, Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ ở Mường Phăng, Hầm Đờ Cát, Khu trung tâm Mường Thanh…

Ông Vũ Nam Hải, Giám đốc Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ cho biết: Cán bộ, nhân viên Bảo tàng thường xuyên phối hợp với các lực lượng chức năng như Công an TP Điện Biên Phủ, công an các phường Mường Thanh, Tân Thanh, Him Lam cùng tham gia giữ gìn, bảo vệ các điểm di tích quan trọng tại trung tâm TP Điện Biên Phủ. Bên cạnh đó, Bảo tàng và Sở Văn hóa- hể thao và Du lịch đã đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, nâng cao nhận thức, ý thức về bảo vệ di sản cho nhân dân địa phương.

Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ là một trong những điểm hấp dẫn du khách khi đến tham quan di tích chiến trường Điện Biên Phủ.

Theo thống kê, trong năm 2013, các điểm di tích chiến trường Điện Biên Phủ và Nhà trưng bày Chiến thắng Điện Biên Phủ đã thu hút gần 212.000 lượt khách, trong đó có gần 16.000 lượt khách quốc tế, thu hơn 1,6 tỷ đồng tiền vé tham quan. Cùng với việc giữ gìn 22 điểm di tích hiện có, Sở VH-TT&DL tỉnh Điện Biên đã tích cực xây dựng và đến nay cơ bản hoàn thiện hồ sơ khoa học để đề nghị Bộ VH-TT&DL bổ sung 24 điểm di tích mới vào quần thể di tích chiến trường Điện Biên Phủ (trong đó có điểm di tích Tòa soạn tiền phương của Báo Quân đội nhân dân tại khu vực đồi Ngựa Hí, xã Mường Phăng, huyện Điện Biên).

Nhằm phục vụ khách tham quan vào dịp kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ sắp tới, UBND tỉnh Điện Biên vừa chỉ đạo các cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương có các điểm di tích tăng cường thu dọn vệ sinh, chỉnh trang trật tự, trả lại mỹ quan cho các điểm di tích; đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp xâm hại di tích.

Phải vào cuộc quyết liệt hơn

Mặc dù đã có nhiều cố gắng bảo tồn, phát huy giá trị di tích chiến trường Điện Biên Phủ, nhưng thực tế thời gian qua, một số điểm di tích vẫn chưa thực sự được giữ gìn cẩn thận, chăm lo chu đáo và bảo tồn, tôn tạo chậm, chưa làm dư luận hài lòng.

Một đoàn du khách người Pháp tham quan Nhà trưng bày Chiến thắng Điện Biên Phủ cuối tháng 2-2014.

Những ngày cuối tháng 2-2014, khi chúng tôi có mặt tại TP Điện Biên Phủ, công trường xây dựng Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn còn ngổn ngang. Hàng tấn sắt thép, xi măng, gạch đá, đất cát, ống nhựa, thùng phuy, bạt che vẫn lổn nhổn, chất đống đầy sân công trường. Xe ô tô trọng tải lớn ra vào công trường ồn ào, tấp nập, bụi mù. Tiếng đục, cắt, khoan trên công trường ồn ào, rộn rã. Hàng chục công nhân đang phải “gồng mình” lên để chạy đua với thời gian, làm việc khẩn trương, hối hả đẩy nhanh tiến độ thi công trong chặng đường nước rút.

Khởi công từ tháng 10-2012, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ được xây dựng trên khu đất có diện tích hơn 22.200m2, với tổng diện tích sàn hơn 7.100 m2 và tổng vốn đầu tư 211 tỷ đồng. Đến nay dù hình hài, diện mạo bên ngoài Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã cơ bản hoàn thành, nhưng khó có thể nói là công trình này sẽ hoàn thiện vào đúng dịp kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ như kế hoạch. Tại sao một công trình văn hóa đã quy hoạch từ lâu, được người dân địa phương quan tâm và quân dân cả nước kỳ vọng mà đến nay vẫn “ì ạch” như vậy?

Lý giải về sự chậm trễ này, ông Nguyễn Văn Bốn, Phó giám đốc Ban quản lý dự án di tích Điện Biên Phủ cho biết: Lý do cơ bản là cấp vốn đầu tư chậm, việc giải phóng mặt bằng gặp rất nhiều khó khăn. Trong số 25 hộ dân phải giải tỏa, di dời, thì đến ngày 21-2-2014, hộ dân cuối cùng mới bàn giao mặt bằng cho dự án thi công!

Trao đổi thêm vấn đề này với chúng tôi, ông Phạm Xuân Kôi, Phó chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên thừa nhận: Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ xây dựng chậm là do thiết kế chậm, đầu tư chậm. “Nhưng tỉnh sẽ làm lễ khánh thành nhà bảo tàng và hoàn thành trưng bày một phần hiện vật vào dịp cuối tháng 4 để phục vụ khách tham quan vào dịp lễ chiến thắng 7-5” - ông Kôi khẳng định.

Không riêng Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, mà dự án bảo tồn, tôn tạo di tích Khu trung tâm đề kháng Him Lam cũng bị dở dang. Tháng 5-2006, sau khi được UBND tỉnh Điện Biên phê duyệt dự án, công trình này đã được khởi công. Sau 8 năm, đến nay, tuy hệ thống hầm hào, lô cốt, dây thép gai của quân Pháp và bia ghi công chiến thắng của quân ta trên đồi Him Lam đã được tôn tạo, thì nhiều hạng mục cốt lõi như: Bức phù điêu, cụm tượng đài mỹ thuật bằng đá, sa bàn điện tử và phần trưng bày hiện vật liên quan đến chiến thắng Him Lam hiện vẫn nằm… trên giấy! Trong khi đó, nhà đón tiếp đã được xây dựng khang trang mấy năm nay nhưng lại bị… bỏ hoang.

Đề cập đến sự dở dang của dự án này, ông Đào Ngọc Lượng, Phó giám đốc Sở VH-TT&DL kiêm Giám đốc Ban quản lý dự án Di tích Điện Biên Phủ cho chúng tôi biết: Khi có vốn xây dựng thì không có mặt bằng thi công do nhiều bất cập, vướng mắc trong cơ chế, chính sách đền bù, giải tỏa. Chỉ có hơn 90 hộ dân phải di dời mà kéo dài tới 7 năm. Nhưng khi có mặt bằng rồi thì lại không được cấp vốn đầu tư xây dựng. Trong khi đó, các trình tự thủ tục thực hiện dự án lại phức tạp, lòng vòng!

Thật đáng tiếc! Đã qua 8 năm trời bảo tồn, tôn tạo, di tích Khu trung tâm đề kháng Him Lam vẫn chưa trở thành một “Điểm tham quan cho du khách trong nước và quốc tế khi đến thăm Điện Biên” như mục tiêu tốt đẹp của tỉnh Điện Biên đã đề ra từ năm 2006!

Cần bảo tồn di tích xứng tầm “thiên sử vàng”

Vẫn biết nhiều di tích nằm trải dài rộng khắp tại các lòng chảo Mường Thanh, Tuần Giáo, Mường Phăng, Mường Pồn, trong đó một số điểm di tích cách xa nhau cả trăm ki-lô-mét; còn những di tích cốt lõi lại nằm ở trung tâm TP Điện Biên Phủ đang có tốc độ đô thị hóa nhanh. Những khó khăn khách quan đó cộng với sự xâm hại của thời gian, khí hậu khắc nghiệt và cả sự thiếu ý thức giữ gìn di sản của một bộ phận cư dân địa phương, đã tác động không thuận đến công tác quản lý, bảo tồn di tích chiến trường Điện Biên Phủ.

Tuy nhiên, theo chúng tôi, những bất lợi trên có thể khắc phục, hạn chế được nếu như các cơ quan chức năng của địa phương thật sự coi việc chăm lo giữ gìn di tích Điện Biên Phủ như chăm lo một phần “máu thịt” của chính mình. Bởi vì, ánh hào quang của Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ sẽ mãi tỏa sáng và trở thành “lực hấp dẫn” đối với mọi người dân Việt Nam và du khách quốc tế chỉ khi những di tích chiến trường Điện Biên Phủ được bảo tồn, tôn tạo và phát huy tương xứng với giá trị lịch sử và tầm vóc thời đại của nó. Muốn làm được việc này, đòi hỏi phải có sự vào cuộc ráo riết của nhiều bộ, ngành Trung ương và cả hệ thống chính trị tỉnh Điện Biên, mà trước hết là Tỉnh ủy, HĐND, UBND và các cơ quan chức năng, nhất là cơ quan quản lý văn hóa, quản lý di sản ở địa phương.

Bài và ảnh: THU THẢO