QĐND - Cũng tương tự với bệnh “ích kỷ”, chỉ biết đến cái lợi ích của mình, không cần quan tâm tới quyền lợi của người khác, thì “ái kỷ” là chỉ yêu mình, coi mình là đẹp nhất, sang nhất, nổi tiếng nhất, tài năng nhất. Bệnh “ái kỷ” đã được tâm lý học bàn tới khoảng những năm giữa thế kỷ trước nhưng mấy thập kỷ gần đây do ảnh hưởng của công nghệ thông tin phát triển mạnh mà căn bệnh này có biểu hiện rõ ràng, lan rộng và có chiều hướng nguy hiểm hơn.

“Ái kỷ”, tiếng Anh gọi là “narcissistic personality”, nguồn gốc từ một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Có một chàng trai đẹp tuyệt trần tên Nacxit là con của tiên nữ Liriôpê và thần Sông Xêphirơ. Chàng đẹp đến mức mỗi bước đi của chàng làm cả thiên nhiên nín lặng vì mải ngắm một vẻ đẹp thánh thiện gần như tuyệt đối. Chàng là hiện thân của những gì diễm lệ nhất, trong sáng nhất, thanh khiết nhất. Nước da chàng trắng hồng như bình minh buổi sớm. Mái tóc chàng như làn mây mùa thu mát lành, dịu dàng, êm ả. Và nhất là đôi mắt, trời ơi, nếu một tiên nữ nào được nhìn vào đôi mắt ấy sẽ bị thôi miên ngay lập tức, một đôi mắt huyền ảo và sâu thẳm, buồn quyến rũ mà lại say đắm mơ màng… Xưa nay, nếu được là người đẹp, bất kể là nam hay nữ thì ai cũng thích. Vì đẹp mê hồn như vậy, lại là con của tiên của thần nên chàng càng được mọi người chú ý, săn đón, mà trước hết là những cô gái đẹp. Biết bao nhiêu giai nhân cả trên trời lẫn hạ giới đều muốn gặp chàng, thậm chí mỗi bước chàng đi có bao người đẹp ném theo hàng ngàn vạn những cánh hoa, để mong một lần chàng để mắt… Nhưng tất cả đều thất vọng. Vì chàng quá đẹp nên chàng chưa thấy một cô gái nào xứng đáng với mình. Vì đang tuổi yêu nên tất nhiên chàng cũng đi tìm tình yêu, nhưng chưa thấy mà chỉ làm thêm đau khổ cho bao người và cho cả chính chàng… Rồi một hôm chàng cũng tìm thấy... nhưng lại dưới một dòng suối trong. Là vì bất ngờ nhìn xuống nước, chàng bắt gặp một gương mặt tuyệt vời trong sáng, tuyệt vời rạng rỡ lung linh, chàng tự nhủ ở trên thế gian này không thể có một gương mặt nào đẹp hơn thế. Và chàng yêu gương mặt ấy… Thế là chàng đã yêu chính chàng. Chàng đắm đuối yêu, mê mệt yêu. Suốt ngày chàng chỉ ngắm một gương mặt ấy đến quên ăn. Rồi chàng ốm tương tư. Chàng yêu mình đến chết…

Khổ thân chàng, vì được quan tâm chiều chuộng, vì được sống vương giả trong nhung lụa từ tấm bé, thế là chàng bị nhiễm tính ích kỷ rồi ái kỷ cũng không khó hiểu. Thế đấy, đẹp như chàng Nacxit nhưng chỉ biết yêu mình nên cũng phải trả giá bằng cái chết. May mà vì mang một tinh thần duy mỹ nên tác giả của thần thoại Hy Lạp đã cho chàng chết rồi hóa thành một bông hoa đẹp trắng ngần tỏa một mùi thơm nhẹ, người châu Âu gọi là hoa Nacxit, người Việt ta gọi là hoa Thủy tiên.

Về sau khái niệm “Nacxit” trong văn học châu Âu để chỉ những chàng trai đẹp mã mà tính tình kiêu ngạo, “tinh thần Nacxit” chỉ những ai tự cao tự đại, tự say mê chính bản thân mình đến mê muội. Nếu hiểu những khái niệm này qua câu chuyện thần thoại trên thì hình như mỗi chúng ta cũng không ít thì nhiều đều có một “tinh thần Nacxit”, nhưng đậm đặc hơn cả là ở tầng lớp văn nghệ sĩ vì họ sống và làm việc bằng cái tôi. Thật dễ hiểu, ta cứ nghe thấy nhà văn này, nghệ sĩ nọ đều khẳng định: “Ta là Một, là Riêng, là Thứ Nhất? Không có ai bè bạn nổi cùng ta…”. Đấy chính là những “hậu duệ” của chàng Nacxit xưa. Trí tuệ nhân loại đã nhìn trước thấy bao nhiêu vấn đề xã hội của hậu thế nên đã có câu chuyện này để nhắc nhở: “Tinh thần Nacxit” nên có chừng mực, nếu quá giới hạn sẽ trả giá bằng cái chết…

Ngày nay trên thế giới “tinh thần Nacxit” không chỉ có trong văn học mà còn lan ra ngoài xã hội thành cả một trào lưu, nhất là ở những nước đang phát triển như nước ta. Được sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ thông tin tiên tiến như ebook, iphone, facebook... mà chứng bệnh này phát triển mạnh đến mức nguy hại, khó ngăn chặn. Các chàng và các nàng Nacxit hiện đại đua nhau tự chụp ảnh mình (người Tây gọi lịch sự là selfie; người Việt gọi thông tục là tự sướng) rồi đưa lên mạng khoe. Ngày xưa chàng Nacxit ngắm ảnh đẹp của mình qua làn nước trong, còn ngày nay chẳng cần ảnh đẹp người ta vẫn tung lên mạng, trước hết là tự ngắm mình ở đủ mọi tư thế, đủ mọi kiểu dáng… có cả lịch sự, có cả không lịch sự.

Không biết các Nacxit hiện đại có sợ trở thành hoa Nacxit (Thủy tiên) không?!

THANH NGUYÊN