Một góc Bảo tàng Khu 5 Ảnh: THU HẠNH

Với chức năng là cơ quan nghiên cứu khoa học và giáo dục truyền thống, Bảo tàng Hồ Chí Minh-chi nhánh Quân khu 5 và Bảo tàng Khu 5 thực sự là một trung tâm văn hóa lớn không chỉ riêng lực lượng vũ trang, mà của cả Khu 5 bất khuất.

Tọa lạc trên diện tích 80.000m2, dọc theo một trong những trục đường trung tâm của thành phố Đà Nẵng, có hệ thống trưng bày ngoài trời hơn 20.000m2 với nhiều hiện vật quý hiếm, Bảo tàng Hồ Chí Minh-Chi nhánh Quân khu 5 và Bảo tàng Khu 5 đã tạo nên sức hút đối với du khách. Với một chủ trương lớn, ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, Thường vụ Khu ủy và Quân khu ủy 5 đã có ý định xây dựng Khu tưởng niệm Bác Hồ ở vùng căn cứ, nhưng chủ trương này chưa kịp thực hiện, thì cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước giành thắng lợi hoàn toàn. Sau giải phóng hơn một năm, được sự đồng ý của Ban Bí thư Trung ương Đảng và Bộ Quốc phòng, ngày 12-9-1976, đồng chí Thượng tướng Chu Huy Mân, Ủy viên Trung ương Đảng, Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân khu đã đặt viên đá đầu tiên khởi công xây dựng Khu mô hình Nhà sàn Bác Hồ tại Quân khu 5. Ngoài mô hình nhà sàn Bác với tỷ lệ 1/1, nơi đây còn có ao cá, vườn cây, hệ thống đường đi tham quan giống như Khu nhà sàn Bác ở Phủ Chủ tịch. Nói về mô hình này, Thiếu tướng Nguyễn Thành Đức, Chủ nhiệm Chính trị Quân khu cho biết: "Đây là tấm lòng của quân dân Khu 5 đối với Bác, Quân khu chủ trương xây dựng mô hình này để đón đồng bào, đồng chí, cán bộ, chiến sĩ Khu 5 và miền Nam chưa có điều kiện ra Hà Nội thăm nơi ở và làm việc của Người. Và thực tế khi mô hình này hoàn thành đã thỏa lòng mong ước và đáp ứng được sự mong mỏi của quân dân Khu 5". Khi mới thành lập với tên gọi: Khu mô hình Nhà sàn Bác Hồ (Khu tưởng niệm Bác), rồi đổi thành Khu Văn hóa Quân khu 5 (bao gồm: Mô hình nhà sàn Bác, Nhà trưng bày tiểu sử Bác, Hội trường Quân khu, Thư viện Quân khu, Nhà truyền thống LLVT Quân khu). Năm 1983, được sự đồng ý của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Khu tưởng niệm Bác Hồ ở Quân khu 5 nằm trong hệ thống bảo tàng và di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tên gọi là: Bảo tàng Hồ Chí Minh-Chi nhánh Quân khu 5. Cùng với đó, Nhà truyền thống LLVT Quân khu được đổi tên là: Bảo tàng Khu 5. Hai bảo tàng nằm trong hai hệ thống: Hệ thống bảo tàng và di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh và hệ thống bảo tàng toàn quân. Thực hiện hai nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và giáo dục khoa học, cả lịch sử Danh nhân và lịch sử chuyên ngành quân sự.

Và đúng như với tên gọi và tầm vóc của nó, 30 năm qua, mà đặc biệt là trong 10 năm trở lại đây cán bộ, nhân viên của quần thể di tích này đã dày công xác minh và sưu tầm được 3.229 hiện vật, đưa tổng số hiện vật gốc của hai bảo tàng lên con số 14.189 hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm có giá trị lịch sử... Chính vì vậy, mới chỉ tính từ năm 1999 đến năm 2005, bảo tàng đã đón và phục vụ 1.028.226 lượt khách, trong đó có 35.333 khách quốc tế. Đặc biệt, nơi đây là địa chỉ giáo dục truyền thống cho các tầng lớp nhân dân, các lực lượng vũ trang, các nhà trường trên địa bàn. Là nơi tổ chức nhiều cuộc tọa đàm, học tập, kết nạp đảng viên mới, dâng hương báo công lên Bác...Trao đổi với chúng tôi, thượng tá Trần Đình Kỷ, giám đốc bảo tàng cho biết: "Để tạo điều kiện cho các đơn vị, đoàn thể và các nhà trường tổ chức các buổi lễ long trọng như dâng hương, báo công lên Bác, kết nạp Đảng, Đoàn, Đội... Ngoài việc tổ chức trưng bày, sắp xếp khoa học các hiện vật, bảo tàng còn tạo ra một cảnh quan vừa trang nghiêm, vừa tôn kính, vừa gần gũi. Trong những năm qua tại đây đã diễn ra hàng trăm lượt tổ chức các buổi lễ trọng thể. Bảo tàng cũng đã vận dụng nhiều hình thức linh hoạt, như phối hợp với các địa phương, đơn vị tổ chức 30 cuộc triển lãm lưu động, 9 lần triển lãm chuyên đề tại bảo tàng, 4 lần tham gia triển lãm toàn quân, phục vụ hàng trăm nghìn lượt người. Đồng thời cử cán bộ xuống cơ sở trực tiếp hướng dẫn về mặt nghiệp vụ, hướng dẫn sưu tầm và lưu giữ các hiện vật lịch sử của đơn vị, hướng dẫn trưng bày và xây dựng các nhà truyền thống ở các đơn vị, địa phương... góp phần đưa hoạt động bảo tàng truyền thống của LLVT quân khu đi vào nền nếp, rộng khắp và có chiều sâu".

Để ngày một hoàn thiện hơn, đáp ứng với tiêu chuẩn Bảo tàng Quốc gia hạng 2, và đặc biệt để xứng đáng với tên gọi trìu mến của đồng bào, đồng chí: "Trường học lớn giáo dục truyền thống", Bảo tàng Hồ Chí Minh-Chi nhánh Quân khu 5 và Bảo tàng Khu 5 đang được Thường vụ Đảng ủy và Bộ tư lệnh Quân khu 5 đầu tư xây dựng phòng tưởng niệm Bác trang trọng, đẹp hơn. Đồng thời, Bảo tàng cũng triển khai chương trình xây dựng các sưu tập hiện vật như: Sưu tập vũ khí tự tạo; sưu tập quân trang của các LLVT Quân khu qua các thời kỳ; Sưu tập vũ khí của địch, ta sử dụng trong hai cuộc kháng chiến; sưu tập tiền tín phiếu của Khu 5. Từng bước chỉnh lý và nâng cao trưng bày, xây dựng các tổ hợp trưng bày ở Bảo tàng Khu 5: Âm mưu, tội ác của Mỹ-ngụy; Chiến tranh nhân dân ở Khu 5; Chiến thắng lịch sử 30-4-1975, và trưng bày chủ đề: Lực lượng vũ trang Khu 5 30 năm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc...

Như một dòng chảy không ngừng, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ, nhân viên ở quần thể di tích này đã liên tục kế tiếp nhau để cho các công trình ra đời. Và nói như đại đa số khách tham quan, bàn tay các anh, các chị đã làm sống lại các hiện vật có giá trị lịch sử để tuyên truyền và giáo dục truyền thống không chỉ cho hôm nay, mà cho các thế hệ con cháu mai sau.

ĐẶNG TRUNG HỘI