QĐND - Triển lãm tranh minh họa trên báo do Báo Nhân Dân tổ chức mới đây đã hội tụ những tên tuổi của hội họa nước nhà trong sự nối tiếp các thế hệ, mà nhắc đến tên của họ khiến độc giả ngưỡng mộ, như: Nguyễn Tư Nghiêm, Phạm Luận, Đào Hải Phong, Đinh Quân… Là giám tuyển của triển lãm, họa sĩ Lê Thiết Cương đã có những chia sẻ với chúng tôi nhân sự kiện này.

Phóng viên (PV): Thưa họa sĩ Lê Thiết Cương, lý do nào để anh nhận lời làm tư vấn và giám tuyển cho triển lãm tranh minh họa trên báo lần này?

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Có lẽ ngay từ đầu, tức là cách đây ba năm, khi bộ mới Nhân Dân hằng tháng ra mắt, những người tổ chức ra trang báo này đã có quan niệm mới trong việc thay đổi cách trình bày cũng như chú trọng việc minh họa cho các bài báo, truyện ngắn, thơ, tản văn… Ngay từ đầu, họ đã có ý thức tôn trọng minh họa, mời rất nhiều họa sĩ có tên tuổi tham gia. Một năm tôi tổ chức không biết bao triển lãm, nhận lời làm triển lãm cho các tổ chức trong nước và quốc tế, nhưng nhận lời để tổ chức và làm giám tuyển tác phẩm cho triển lãm minh họa trên báo là trường hợp đặc biệt, tôi cũng hơi ngạc nhiên, tính đến nay, chưa có ai làm, chưa có tờ báo nào làm về vấn đề này.

Tác phẩm của họa sĩ Phạm Luận trưng bày tại triển lãm. Ảnh: Duy Thanh.

Điều thú vị là 100% tác phẩm ở triển lãm là bản vẽ gốc. Bởi lâu nay có quan niệm, những tác phẩm hội họa được minh họa trên báo hầu hết được vẽ bằng máy, hoặc có vẽ bằng tay, sau khi hoàn thành “sứ mệnh” với tác phẩm in lên trang báo là bỏ đi, thì những tác phẩm minh họa này được giữ lại, đưa lên thành triển lãm. Những tác phẩm ở triển lãm dù là minh họa cho truyện, chân dung nhân vật hay thơ, nhưng đều được họa sĩ tự tay vẽ trên các chất liệu bột màu, ký họa, bút mực… Đó là sự gặp gỡ giữa văn chương, báo chí và hội họa. Tôi hết sức trân trọng.

PV: Ba năm với rất nhiều tác phẩm, vậy tại sao anh chỉ chọn gần 30 tác phẩm cho triển lãm lần này?

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Lượng minh họa cho các số báo tính trong ba năm thì rất nhiều, hơn 80 tác phẩm. Nhưng vì triển lãm song hành giữa bản gốc và cả đồ họa trang báo nên tôi chỉ chọn gần 30 bức điển hình, các bức tranh ở triển lãm này mang đầy đủ giá trị của một tác phẩm hội họa. Đặc biệt, với riêng họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm-người duy nhất còn sống trong bộ tứ huyền thoại một thời của hội họa Việt Nam “Nghiêm-Liêm-Sáng-Phái”, tôi dành sự trân trọng. Tác phẩm của ông ở triển lãm này là bức tranh ngựa trên ấn phẩm Nhân Dân hằng tháng Tết Giáp Ngọ 2014 và lưu bút tặng riêng cho báo, được đóng thành hai khung, ít nhiều mang lại sự bất ngờ với bạn đọc cũng như giới mỹ thuật. Bởi năm nay cụ đã ở tuổi 95, mọi người biết đến cụ chỉ qua những tác phẩm vẽ mấy chục năm về trước.

PV: Vẽ minh họa cho báo trong những giai đoạn trước đã định hình được nhiều tên tuổi. Vậy anh đánh giá như thế nào về minh họa báo chí hiện nay?

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Minh họa trên các ấn phẩm báo chí có lịch sử rất lâu đời, gắn liền với hầu hết báo chí của Việt Nam. Minh họa báo được coi là một thể loại của báo chí với sứ mệnh và sức mạnh không hề thua kém các thể loại khác. Ở nước ta, thời kỳ trước đã có nhiều họa sĩ tài danh như: Bùi Xuân Phái, Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Mai Văn Hiến, Văn Đa, Phan Kế An… tham gia vẽ minh họa cho báo, nổi bật nhất trong đó phải kể đến Bùi Xuân Phái. Cùng với sự phát triển của báo chí, hiện nay, đội ngũ những họa sĩ vẽ tranh minh họa ngày một hùng hậu, hầu như đơn vị báo chí nào cũng có đội ngũ này, họ có tài năng cả về tư duy lẫn trình độ kết hợp giữa vẽ bằng tay và đồ họa trên máy, để phát huy giá trị cũng như bản sắc của tờ báo mình. Họ chính là những họa sĩ góp phần vào sự phát triển chung của nền mỹ thuật đương đại, trong đó có nhiều người đã khẳng định tên tuổi như: Hoàng Phượng Vỹ, Đào Hải Phong, Nguyễn Quân, Đỗ Dũng, Đỗ Hoàng Tường, Hà Trí Hiếu…

PV: Việc minh họa báo có hạn chế sức sáng tạo nghệ thuật, khi tác phẩm nghệ thuật ấy phải tuân thủ trong khuôn khổ của tờ báo?

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Khuôn khổ những tờ báo không hề hạn chế sức sáng tạo của họa sĩ. Đây là sự tương tác hai chiều. Những tác phẩm báo chí, văn chương tạo cho chúng tôi cảm hứng sáng tạo hội họa và ngược lại, tác phẩm hội họa giúp người đọc, người xem gợi mở những ẩn ý của câu thơ, câu văn. Có thể nói là chúng tôi cộng hưởng để phiên dịch cho nhau bằng ngôn ngữ hội họa và ngôn ngữ văn học. Cá nhân tôi hay những họa sĩ nhận lời minh họa cho rất nhiều tác phẩm, để giới thiệu được ở triển lãm lần này, tôi có thể khẳng định họ vẽ không phải vì tiền. Báo chí đã tạo không gian sáng tạo cho chúng tôi làm điều mình thích. Và chắc chắn, khi những họa sĩ tên tuổi đặt bút vẽ, họ đã vẽ bằng cái tên của mình, chứ không bán tên tuổi của mình.

PV: Nhiều năm gắn bó với vẽ minh họa báo, có bao giờ anh phải bất lực trước một tác phẩm mà mình được mời vẽ?

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Có chứ, rất nhiều. Đó là khi tôi đọc những tác phẩm không hay hoặc không thể cảm thụ được. Cũng có những tác phẩm tôi phải day dứt đọc đi đọc lại đến cả chục ngày để hiểu, để cảm mến. Do đó mà tôi rất cảm phục thế hệ các nghệ sĩ đi trước, các cụ trước đây chơi thân với nhau lắm, mối liên ngành nghệ thuật của hội họa, văn chương, thơ, kịch rất gần nhau, để đưa đến công chúng những giá trị tư tưởng, nghệ thuật. Muốn vẽ hay thì phải hiểu người viết. Thế hệ chúng tôi đang thiếu đi mối giao hòa này, đó là điều đáng tiếc. Bởi thế mà tôi hy vọng, triển lãm này là tiền đề mở ra mối liên kết chặt chẽ, thú vị giữa báo chí, văn chương và hội họa.

PV: Xin cảm ơn anh!

VƯƠNG HÀ (thực hiện)