Những phương pháp điều trị viêm cơ tim cấp hiện nay đều chưa thực sự hiệu quả và đôi khi bệnh nhân phải cần đến thiết bị hỗ trợ cơ tim cơ học hoặc ghép tim. Bệnh nhân có thể mắc viêm cơ tim do nhiễm virus SARS-CoV-2 hoặc do hậu quả của quá trình tiêm phòng bằng vaccine.

Vaccine nào gây viêm cơ tim cấp

Ngày 25-6-2021, Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đưa ra cảnh báo về một tác dụng phụ của hai loại vaccine được tiêm nhiều nhất tại Hoa Kỳ của hãng Pfizer/BioNTech và Moderna là viêm cơ tim cấp.

Điều đặc biệt là cả hai loại vaccine này đều được bào chế dựa trên cùng một công nghệ mRNA nên có nhiều câu hỏi đặt ra là có phải chỉ có hai loại vaccine gây viêm cơ tim cấp hay những vaccine được bào chế theo công nghệ khác cũng có nguy cơ gây viêm cơ tim cấp?

Israel là quốc gia đầu tiên phát hiện ra mối liên hệ giữa vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna dựa trên công nghệ mRNA và bệnh viêm cơ tim. Bộ Y tế Israel cho biết đã ghi nhận 148 trường hợp viêm cơ tim sau khi tiêm vaccine Covid-19 mARN trong 30 ngày qua.

Tại Hoa Kỳ, trong khoảng thời gian từ tháng 12-2020 đến tháng 5-2021 khi mới bắt đầu tiêm vaccine Covid-19, chỉ ghi nhận 148 trường hợp bị viêm cơ tim sau tiêm. Nhưng trong thời điểm các bang mở rộng chiến dịch tiêm vaccine cho toàn bộ người dân từ tháng 4-2021 đến nay, hệ thống báo cáo tác dụng phụ của vaccine (VAERS) đã ghi nhận đến 1226 trường hợp viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim cấp sau tiêm được báo cáo trên tổng số 318 triệu liều vaccine đã được tiêm, tức tỷ lệ 3.8/1.000.000 dân. Tác dụng phụ này của các vaccine dựa trên công nghệ DNA hoặc virus bất hoạt chưa được ghi nhận trên các y văn thế giới.

Ai có nguy cơ mắc viêm cơ tim cao hơn

Mặc dù mô hình thống kê được xây dựng dựa trên các thử nghiệm lâm sàng của vaccine mARN đã dự báo tỷ lệ bị viêm cơ tim, nhưng dữ liệu của Trung tâm Phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy tỷ lệ viêm cơ tim sau tiêm cao hơn đến 3-4 lần ở nhóm người trẻ tuổi.

Độ tuổi trung bình của nhóm người bị viêm cơ tim sau tiêm vaccine từ 12-50 tuổi, đa số các ca bệnh tập trung trong độ tuổi từ 16-28 tuổi. Trong tổng số 484 ca bệnh nhỏ hơn 30 tuổi được ghi nhận, có 323 ca được xác định viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim hoặc cả hai, 309 ca nhập viện. Đến ngày 11-6-2021, có 295 ca được ra viện, 9 ca tiếp tục theo dõi tại bệnh viện, bao gồm 2 ca tại khoa hồi sức cấp cứu.

Vaccine ngừa Covid-19 của Pfizer. Ảnh: TTXVN.

Viêm cơ tim xuất hiện sau mũi tiêm nào

Đa số các ca bệnh được ghi nhận sau khi tiêm mũi vaccine thứ 2, trong đó 80 ca được ghi nhận có triệu chứng ngay trong ngày tiêm vaccine, khoảng 540 ca ghi nhận triệu chứng trong 4 ngày đầu sau tiêm vaccine. Tỷ lệ nam lớn hơn nữ, với 66% ở mũi thứ 1 và 80% ở mũi thứ 2.

Tỷ lệ mắc viêm cơ tim ở mũi thứ 2 cao hơn bởi vì khi đó hệ miễn dịch đã ghi nhớ kháng nguyên virus từ mũi tiêm đầu tiên. Khi tiêm nhắc lại mũi thứ 2, tế bào lympho T trực tiếp tiêu diệt tế bào có mARN từ vaccine, gây ra phản ứng viêm rất mạnh mẽ.

Hiện tại vẫn chưa có báo cáo chính thức nào về nguyên nhân của viêm cơ tim sau tiêm phòng vaccine phòng Covid-19 mRNA. Hiện nay chỉ có duy nhất nghiên cứu của Israel về mối liên quan giữa bệnh viêm cơ tim và vaccine phòng Covid-19 trên 500 bệnh nhân, dự kiến đến tháng 4-2022 sẽ công bố kết quả chính thức.

Người trẻ tuổi có hệ miễn dịch rất khỏe, chính vì thế sau khi tiêm phòng vaccine, hệ miễn dịch tiết ra rất nhiều yếu tố miễn dịch và kháng viêm, các yếu tố trên giải phóng vào máu, đi đến tim, gây phù nề và viêm cơ tim. Giới nam dễ bị viêm cơ tim hơn bởi vì nam giới có nồng độ hormone testosterone trong máu cao hơn, hormone này có tác dụng làm tăng cường quá trình viêm và xơ hóa.

Biểu hiện của viêm cơ tim cấp sau tiêm vaccine

Các triệu chứng được ghi nhận bao gồm: Đau ngực, khó thở, hồi hộp trống ngực. Một số xét nghiệm bất thường như rối loạn nhịp, đoạn ST-T ghi nhận trên điện tim đồ và men tim tăng biểu hiện của quá trình hoại tử cơ tim. Các triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng trên đều điển hình của bệnh viêm cơ tim.

Những ai không nên tiêm vaccine này

Đây là một câu hỏi khó trả lời. Bản thân Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng không đưa ra khuyến cáo cụ thể vì họ cho rằng tác dụng phụ này là không đáng kể so với số người dân được viêm vaccine và phần lớn các bệnh nhân đều có triệu chứng nhẹ hoặc trung bình mà không cần điều trị gì.

Chỉ còn những người trong tiền sử đã có viêm cơ tim hoặc suy tim do viêm cơ tim thì có vẻ như không nên tiêm vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna vì nguy cơ viêm cơ tim tái phát có thể tăng cao.

Chúng ta có nên lo lắng về biến chứng viêm cơ tim này không

Hiện nay chưa ghi nhận tác dụng phụ viêm cơ tim của các vaccine khác ngoại trừ các vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna.

Việt Nam vẫn sử dụng chủ yếu là vaccine của AstraZeneca dựa trên công nghệ vector nên chưa ghi nhận các trường hợp biến chứng viêm cơ tim. Tuy nhiên, tới đây khi vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna được nhập về với số lượng lớn và được tiêm đại trà thì những hiểu biết của chúng ta sẽ trở nên cần thiết để có thể cảnh báo và xử lý hiệu quả trong tư thế chủ động.

NGUYỄN THANH BÌNH-ĐỖ VĂN CHIẾN (Khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108)