Từ năm 1998, thực hiện nhiệm vụ được giao tại Quyết định số 135/1998/QĐ-TTg ngày 31-7-1998 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình phát triển KT-XH các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa, các khu KTQP trên biên giới đã hình thành, tạo nên thế và lực mới cho QPAN bảo vệ biên giới. Trong các khu KTQP đã được xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng cơ sở, như đường giao thông, hệ thống điện, cấp nước sạch, các công trình phúc lợi phục vụ đời sống sinh hoạt và sản xuất của nhân dân.

Thực tế cho thấy, những năm qua, các khu KTQP đã giúp dân khai hoang, cải tạo, mở rộng diện tích trồng trọt, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất, chăn nuôi, ổn định cuộc sống lâu dài và tham gia phát triển văn hóa-xã hội. Trong các khu KTQP trên tuyến biên giới đã xây dựng được hàng chục nhà văn hóa, trạm thu phát truyền hình, đưa hệ thống phát thanh truyền hình về thôn bản; triển khai chương trình quân-dân y kết hợp, tổ chức khám, chữa bệnh cho hàng chục nghìn lượt người... góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào các dân tộc ở địa bàn. Trên cơ sở quy hoạch và đầu tư xây dựng các cụm, điểm dân cư sát tuyến biên giới, các đoàn KTQP tiến hành tổ chức xây dựng thế trận QPAN, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới quốc gia.

Tuy nhiên, trong tổ chức thực hiện xây dựng khu KTQP trên tuyến biên giới vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Địa bàn tổ chức xây dựng các khu KTQP có địa hình phức tạp, khí hậu khắc nghiệt, hệ thống cơ sở hạ tầng chưa phát triển, đất canh tác ít, khó khăn cho phát triển sản xuất và chăn nuôi. Các khu KTQP đều khó có khả năng tự cân đối ngân sách, kinh nghiệm còn ít, cho nên quá trình vừa tổ chức xây dựng cũng là quá trình vừa nghiên cứu bổ sung hoàn chỉnh cách thức tổ chức. Mỗi khu KTQP là một dự án có quy mô lớn, kinh phí đầu tư nhiều, tiến độ dài, nhưng hằng năm kế hoạch vốn trên cấp còn chậm so với kế hoạch... Cơ cấu đầu tư chưa hợp lý, chủ yếu tập trung vào đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như doanh trại, đường giao thông ít được đầu tư trực tiếp gắn với sản xuất và đời sống của nhân dân. Năng lực triển khai tổ chức xây dựng các khu KTQP có mặt còn hạn chế, chưa đáp ứng kịp với yêu cầu nhiệm vụ mới, thiếu cán bộ có kinh nghiệm quản lý kinh tế, chuyên môn kỹ thuật được đào tạo cơ bản. Tổ chức biên chế, nhất là ở cấp đội sản xuất chưa phù hợp, nên chức năng trực tiếp sản xuất cũng như hướng dẫn giúp đỡ nhân dân kỹ thuật phát triển sản xuất gặp nhiều khó khăn...

Nhằm phát huy hiệu quả của các khu KTQP trong thực hiện chủ trương kết hợp phát triển KT-XH với QPAN trong thời gian tới, cần phải lựa chọn được cách thức tổ chức, xác định rõ cơ cấu tổ chức, biên chế, trang bị; cơ chế phối hợp hoạt động nhằm tổ chức xây dựng thành công các khu KTQP đáp ứng được yêu cầu và nhiệm vụ của tình hình mới. Trước hết, các cấp ủy, chỉ huy, các ngành, các đơn vị và mọi cán bộ, chiến sĩ cần có nhận thức đúng đắn về vai trò và tầm quan trọng của việc xây dựng các khu KTQP trên tuyến biên giới, coi đó là một nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược lâu dài của Quân đội ta. Đối với các đơn vị được giao nhiệm vụ xây dựng khu KTQP, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nắm chắc chức năng của quân đội, đó là đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất. Các đoàn KTQP tiếp tục củng cố tổ chức, bố trí lực lượng hợp lý, đồng bộ theo cơ cấu và yêu cầu ngành, nghề sản xuất, kinh doanh; đồng thời có kế hoạch đào tạo, đào tạo lại, tổ chức tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ về quản lý kinh tế, kỹ thuật sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nghiệp vụ kinh doanh, kinh tế kết hợp với QPAN; bồi dưỡng những kiến thức cần thiết về xã hội, pháp luật, dân tộc, tôn giáo, vận động quần chúng. Cần tiếp tục hoàn thiện các văn bản pháp quy, bảo đảm cho quá trình xây dựng, hoạt động và sự chỉ đạo thống nhất trong xây dựng khu KTQP. Trên cơ sở tổng kết rút kinh nghiệm hoạt động những năm qua và xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ xây dựng khu KTQP trong thời gian tới, cần thể chế hóa các nguyên tắc, mục tiêu và giải pháp chủ yếu; quy chế huy động các nguồn lực cả về tổ chức, lao động, phương tiện cơ động của quân đội; các quy định và chính sách để động viên thanh niên, động viên sức dân và sức mạnh Nhà nước nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trước mắt, nghiên cứu, đổi mới cơ chế điều hành xây dựng khu KTQP, nhất là trong quy trình đầu tư, quy trình thẩm định, cải cách thủ tục hành chính trong điều hành hoạt động…

Trong thời gian tới, Đảng, Nhà nước, quân đội cần tiếp tục điều chỉnh mục tiêu đầu tư của các khu KTQP. Các dự án cần được điều chỉnh theo hướng tập trung đầu tư một số công trình thiết yếu, gắn liền với đời sống hằng ngày của người dân, như: Xây dựng công trình thủy lợi, khai hoang tạo ruộng lúa nước, trạm thủy điện, các cơ sở trạm (trại) sản xuất cây giống, con giống, tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm, chú trọng bảo đảm an ninh lương thực cho dân... Tuy nhiên, cần có sự cân đối hợp lý khả năng bảo đảm vốn đầu tư của Nhà nước cho xây dựng các khu KTQP. Để giải quyết vấn đề này, cần rà soát và xếp thứ tự ưu tiên đối với từng khu KTQP. Mặt khác, các khu KTQP phải chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan, các đơn vị đứng chân trên địa bàn để kết hợp giữa các dự án với các chương trình, mục tiêu của Nhà nước, địa phương, nhằm phát huy cao nhất các nguồn lực trong xây dựng khu KTQP. Một trong những mục tiêu chủ yếu, xuyên suốt của dự án khu KTQP là xóa được đói, giảm được nghèo cho dân và được nhân dân đồng tình, hưởng ứng, xây dựng “thế trận lòng dân” làm cơ sở củng cố QPAN trên địa bàn. Tuy nhiên, sự nghiệp xóa đói, giảm nghèo là vấn đề có tính chiến lược, nên cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành trong và ngoài quân đội để giải quyết theo đúng chế độ, chính sách của Đảng, Nhà nước, địa phương, nhất là tổ chức bố trí lao động trong vùng dự án để hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa đồng bào địa phương với nhân dân từ nơi khác đến trong phát triển sản xuất, xây dựng làng bản và thực hiện nhiệm vụ QPAN, quản lý và bảo vệ địa bàn… Đi đôi với định canh định cư, các khu KTQP cần tập trung giải quyết vấn đề đất đai và xác định phương thức giúp dân xóa đói, giảm nghèo...

Đại tá VŨ HỒNG KHANH