Thế nhưng, Mỹ vẫn chưa có câu trả lời chính thức về việc có gia hạn hay không.
Theo TASS, ngày 5-12 (giờ địa phương), tại một cuộc họp về vấn đề quốc phòng, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố: “Tôi xin được nhấn mạnh lập trường của Nga một lần nữa là Moscow sẵn sàng gia hạn START-3 trước cuối năm nay mà không có bất kỳ điều kiện tiên quyết nào”.
Cùng ngày, Thứ trưởng phụ trách chính sách của Bộ Quốc phòng Mỹ John Rood khẳng định Mỹ có đủ thời gian để đàm phán nhằm gia hạn START-3. Ông Rood khẳng định: “START-3 sẽ hết hạn vào tháng 2-2021, vì vậy Mỹ có thời gian cho tới thời điểm đó. Hơn nữa, theo các điều khoản của hiệp ước, nó có thể được gia hạn với sự nhất trí của hai bên. Không cần phải đàm phán lại các điều khoản của hiệp ước".
Moscow đã nhiều lần kêu gọi Washington không trì hoãn việc gia hạn START-3, vốn được đánh giá là “tiêu chuẩn vàng” trong lĩnh vực giải trừ vũ khí hạt nhân. Trong khi Nga đã đệ trình toàn bộ tài liệu liên quan tới hoạt động đàm phán gia hạn START-3, Mỹ lại lặng thinh. Ông Putin nhấn mạnh, dù START-3 sắp hết hạn, song cho tới nay, Moscow vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào của đối tác Mỹ về đề nghị gia hạn thỏa thuận kiểm soát vũ khí này.
Trước đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov thông báo Nga đã đề nghị START-3 thêm 5 năm, song nếu Washington không chấp nhận điều này thì có thể gia hạn một thời gian ngắn hơn. Ông Ryabkov cho biết thêm, dù đây không phải là phương án tối ưu khi cộng đồng quốc tế trông đợi Moscow và Washington đưa ra những cam kết đáng tin cậy về việc tuân thủ kiểm soát vũ khí nhưng “có còn hơn không".
Động thái chần chừ của Mỹ khiến Nga lo ngại chính quyền của Tổng thống Donald Trump sẽ từ bỏ START-3 như đã làm với Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF). Việc INF đổ vỡ vào tháng 8 vừa qua khiến các chuyên gia lo ngại hai cường quốc quân sự sẽ rơi vào một cuộc chạy đua vũ trang mới. Ông Putin cũng từng cảnh báo Mỹ rằng, việc từ chối gia hạn START-3 sẽ gây thêm nhiều hiểm họa và bất ổn cho an ninh thế giới. Nhà lãnh đạo Nga khẳng định: “START-3 là hiệp ước duy nhất chúng ta có nhằm tránh rơi vào một cuộc chạy đua vũ trang toàn diện".
START-3, được Nga và Mỹ ký kết vào vào tháng 4-2010, là hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân quy mô lớn mới nhất giữa Nga và Mỹ, nhằm giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược mà hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới này có thể triển khai. Thỏa thuận này có hiệu lực trong vòng 10 năm kể từ ngày 5-2-2011 và có khả năng được gia hạn không quá 5 năm nếu hai bên tham gia hiệp ước nhất trí. Hiệp ước quy định mỗi bên cắt giảm kho vũ khí tấn công chiến lược của mình để sau 7 năm kể từ ngày hiệp ước có hiệu lực và trong tương lai, tổng số lượng vũ khí không vượt quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom hạng nặng, cũng như 1.550 đầu đạn và 800 bệ phóng tên lửa đã triển khai và chưa triển khai. Hiệp ước cũng bắt buộc Nga và Mỹ trao đổi thông tin về số lượng đầu đạn và phương tiện phóng hai lần mỗi năm.
Theo nhận định của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong một bài phỏng vấn với tờ Financial Times, nếu START-3 bị khai tử thì sẽ không còn công cụ nào trên thế giới có thể kiềm chế một cuộc chạy đua vũ trang. Vậy nên, khi thời hạn hiệu lực của START-3 không còn dài, điều quan trọng hiện nay là các bên tham gia hiệp ước cần nhanh chóng ngồi vào bàn đàm phán để tìm ra tiếng nói chung nhằm tránh mất đi “hòn đá tảng” đối với an ninh thế giới.
LÂM ANH