Ngày 25 tháng 02 năm 2012, Lữ đoàn 649 (Cục Vận tải - Tổng cục Hậu cần) vừa tròn 60 tuổi. Sáu mươi năm qua, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ  Lữ đoàn đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, tổ chức vận chuyển hàng chục ngàn chuyến vật chất hậu cần – binh khí kỹ thuật cho các lực lượng vũ trang tác chiến, thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ và xây dựng đơn vị. 23 năm trở lại đây, Lữ đoàn liên tục hoàn thành tốt nhiệm vụ vận chuyển bộ đội, nhân dân cùng các loại vật chất ra quần đảo Trường Sa, góp phần cùng với bộ đội và nhân dân nơi đây bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc….

Từ chiếc xuồng máy thô sơ ban đầu...

Lữ đoàn 649 tiền thân là Đoàn Hồng Hà thành lập ngày 25 tháng 02 năm 1952 tại bến Phương LâmL, thị xã Hòa Bình - Tỉnh Hòa Bình. Ngày mới thành lập, Đoàn chỉ có vẻn vẹn 12 cán bộ, chiến sĩ Đoàn Hồng Hà và 5 chiếc xuồng máy đẩy loại thô sơ. Với tinh thần tự lực tự cường, các cán bộ, chiến sĩ đã sáng tạo, mưu trí tổ chức vận chuyển hàng ngàn lượt xe, pháo, đưa cán bộ, bộ đội, dân công vượt sông phục vụ kháng chiến. Sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, theo yêu cầu nhiệm vụ mới, tiểu đội xuồng máy nhận quyết định chuyển thành đội ca -nô Hồng Hà, làm nhiệm vụ vận chuyển phục vụ xây dựng quân đội chính quy và tham gia công cuộc khôi phục, phát triển kinh tế ở miền Bắc. Tháng 10 năm 1965, Đoàn Hồng Hà, trung đoàn vận tải đường thủy đầu tiên của ngành Hậu cần Quân đội được thành lập với nhiệm vụ tham gia rà phá bom từ trường địch thả trên tuyến sông Hồng vận chuyển hàng vào Nam. Năm 1969, Đoàn Hồng Hà được trang bị thêm một số tàu có trọng tải lớn làm nhiệm vụ vận chuyển đường biển đưa hàng vào tuyến 559. Nhận thấy sự nguy hiểm của tuyến vận tải thủy chiến lược, từ những năm 1972, Mỹ tập trung oanh tạc đánh phá toàn bộ hệ thống sông lạch và vùng biển miền Bắc, dùng bom từ trường, thủy lôi và các kiểu mìn phong tỏa cửa sông, bến cảng. Trước sự đánh phá điên cuồng của địch, nhiều chiếc tàu đã bị phá hủy, một số cán bộ, thuyền viên đã anh dũng hy sinh. Tuy nhiên, thấm nhuần tư tưởng “đánh địch mà đi”, cán bộ, thủy thủ của Đoàn vẫn kiên cường bám tuyến, mưu trí, dũng cảm chiến đấu, bảo vệ hàng hóa, phương tiện, đưa những chuyến hàng cập bến, phục vụ kịp thời cho mặt trận. Những chuyến hàng đầy gian khổ, hy sinh của cán bộ, thủy thủ Đoàn đã góp phần đưa hàng hóa vũ khí vào niềm Nam giúp bộ đội ta mở các đợt tiến công trên khắp các chiến trường, tạo nên những thắng lợi quan trọng, đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

... đến những con tàu vượt sóng ra Trường Sa

23 năm trở lại đây, ngoài nhiệm vụ vận chuyển thường xuyên cho các đơn vị trong toàn quân, Lữ đoàn 649 còn được cấp trên giao thực hiện nhiệm vụ đặc biệt: Tham gia vận chuyển phục vụ bộ đội và nhân dân quần đảo Trường Sa. Nhớ lại những chuyến hàng đầu tiên vượt sóng dữ đến với các điểm đảo trên quần đảo Trường Sa, nhiều thế hệ cán bộ, chỉ huy, thủy thủ của Lữ đoàn vẫn chưa thể quên quãng thời gian đầy hiểm nguy, gian khổ ấy. Thượng tá CN Nguyễn Ngọc Thành - Thuyền trưởng tàu 51-11-87, người đã có mặt trong những chuyến tàu đầu tiên ra với Trường Sa nhớ lại: Khi được nhận nhiệm vụ vận chuyển cho Trường Sa, Lữ đoàn lúc đó chỉ có những chiếc tàu trọng tải nhẹ, chủ yếu dùng để vận chuyển hàng hoá trên tuyến vận tải thủy nội địa. Trang thiết bị trên tàu hầu hết đã cũ, lạc hậu.  Cán bộ, thủ thủy lại chưa được đào tạo bài bản về công tác hàng hải nên chủ yếu dựa vào các kinh nghiệm tự tích lũy. Không có thiết bị dẫn dường, thiết bị đo sâu nên cán bộ, thuyền viên xác định đường đi bằng cách ngắm sóng biển, nhìn sao trời, màu nước... để đánh giá thời tiết, định hướng đi và tìm luồng lạch. Nhiều khi thời tiết bất thường, sóng to, gió lớn chồm lên như muốn nuốt chửng con tàu nhỏ nhoi, nhưng anh em vẫn bình tĩnh vững vàng tay lái và tìm mọi cách bảo vệ tàu, hàng hóa. Ngày đó, mỗi chuyến vận chuyển hàng ra Trường Sa phải mất 20 ngày, còn nếu gặp bất lợi thì phải mất hàng tháng trời mới trở về. Có những chuyến hàng đi được một nửa hải trình, do gặp sự cố, anh em đành phải quay về hoặc tìm nơi trú tạm để khắc phục rồi tiếp tục chuyến vận chuyển. Không chỉ gặp khó khăn, nguy hiểm về thời tiết, thủy văn, đời sống của cán bộ, thuyền viên trên tàu trong những chuyến ra Trường Sa cũng hết sức vất vả. Do sức chứa của két nước dự trữ trên tàu có hạn, nên nước ngọt chủ yếu dành cho ăn uống, còn tắm thì rất hạn chế. Nước sạch đã thiếu, thực phẩm tươi cũng thuộc diện “quý hiếm”. Không có hệ thống bảo quản lạnh nên bộ đội chỉ được ăn tươi vài ngày đầu, những ngày còn lại phải dùng đồ hộp. 

Những năm gần đây, số tàu làm nhiệm vụ vận chuyển ra Trường Sa có trọng tải lớn, đã được trang bị khá hiện đại, đồng bộ hơn trước; đầy đủ thiết bị định vị vệ tinh GPRS, cảnh báo chướng ngại vật, đo sâu, đo xa tự động… nên việc xác định phương hướng, luồng lạch cũng dễ dàng hơn. Nhờ đó, thời gian ra tới Trường Sa cũng được rút ngắn đáng kể, trung bình chỉ còn 7-10 ngày. Ngoài ra, các tàu đều được trang bị hệ thống bảo ôn, bảo quản thực phẩm, dung tích két nước thiết kế lớn hơn nên đời sống trên tàu của cán bộ, thủy thủ đã bớt vất vả. Từ chỗ thiếu nước ngọt, giờ đây, các tàu còn dư nước ngọt để bổ sung cho bộ đội trên đảo hoặc chia sẻ với bà con ngư dân đánh bắt cá xa bờ…

Từ những ngày đầu vận chuyển ra Trường Sa còn nhiều bỡ ngỡ, đến nay, những người lính vận tải thủy Lữ đoàn 649 đã hoàn thành hàng trăm chuyến vận chuyển với khối lượng hàng trăm ngàn tấn vật chất, bảo đảm an toàn. Trong đó, tính riêng 10 năm trở lại đây, Lữ đoàn đã tổ chức vận chuyển một khối lượng, sản lượng người và hàng hoá đạt tổng số 51.340 hải lý tuyệt đối an toàn.

Vững vàng trước tình hình mới

Đánh giá về tiềm lực của Lữ đoàn, Đại tá Hà Thanh Tịnh, Lữ đoàn trưởng cho biết: Hiện nay, Lữ đoàn 649 là đơn vị vận tải thủy chiến lược, được trang bị hàng chục phương tiện thủy các loại, tổng trọng tải đạậthngf chục nghìn tấn. Bình quân hàng năm, Lữ đoàn thực hiện vận chuyển bằng đường thủy trên 25.000 tấn hàng hóa các loại (chủ yếu là xăng dầu) cho toàn quân làm nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ và xây dựng đơn vị. Ngoài ra, Lữ đoàn còn đảm nhiệm nhiệm vụ thường trực SSCĐ, tham gia phòng chống lụt bão, tìm kiếm cứu nạn, kiểm tra, kiểm soát tàu thuyền quân sự, huấn luyện dự bị động viên và vận chuyển cho Trường Sa.

Do yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng tăng nên Lữ đoàn được cấp trên đầu tư bổ sung thêm một số loại tàu mới, trọng tải lớn, trang bị hiện đại. Ngoài các tàu chở hàng khô trọng tải 400-450 tấn, đơn vị còn có tàu mới chở dầu, trọng tải 1.000 tấn.Các loại tàu cũ cũng được đầu tư, nâng cấp trang thiết bị đồng bộ, hiện đại. Để làm chủ các con tàu mới, sẵn sàng hoàn thành mọi nhiệm vụ kể cả thường xuyên cũng như đột xuất, nhiều năm qua, đảng uỷ, chỉ huy Lữ đoàn rất coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho bộ đội, quan tâm sâu sát đến công tác hậu phương quân đội, tạo điều kiện cho cán bộ, thuyền viên ổn định tư tưởng, an tâm công tác. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động huấn luyện, bổ túc nghiệp vụ, nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật cho cán bộ, thủy thủ, thợ kỹ thuật. Hàng năm, Lữ đoàn đều kết hợp với quá trình thực hiện nhiệm vụ để tổ chức huấn luyện đi ca máy, lái; huấn luyện cẩu hàng thả nhổ neo trên biển; phòng chống chìm đắm tàu, phòng cháy chữa cháy; sử dụng vũ khí, khí tài hàng hải cho hàng trăm lượt người. Nhờ đó, trình độ tổ chức, chỉ huy hàng hải cũng như tay nghề của cán bộ, thuyền viên, thợ kỹ thuật ngày càng được nâng cao. Công tác bảo dưỡng, sửa chữa phương tiện kỹ thuật cũng luôn được Lữ đoàn thực hiện nghiêm túc; hệ số kỹ thuật bình quân của các tàu luôn đạt xấp xỉ 0,9, vượt chỉ tiêu đề ra.

Cùng với sự lớn mạnh không ngừng cả về con người và phương tiện, nhiệm vụ của Lữ đoàn ngày càng nặng nề, phức tạp hơn với 2 nhiệm vụ đặc biệt là tham gia trực chiến trên biển và vận chuyển cho Trường Sa. Để hoàn thành nhiệm vụ cấp trên giao, Lữ đoàn đã lựa chọn những cán bộ, thủy thủ, thợ kỹ thuật có nhiều năm công tác, dày dặn kinh nghiệm, bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng xả thân vì độc lập chủ quyền của Tổ quốc để giao nhiệm vụ đặc biệt này. Các phương tiện vận tải có trọng tải lớn cũng từng bước được bổ sung, bảo đảm chất lượng tốt, đồng bộ, được trang bị đầy đủ các phương tiện, kỹ thuật hiện đại, đủ khả năng vận chuyển, hoàn thành tốt nhiệm vụ trong mọi tình huống.

Văn Chiển