Từ ngày 17 đến 19-8, Hội thảo quốc tế Việt Nam-châu Phi lần 2 sẽ diễn ra tại Hà Nội với chủ đề “Việt Nam-châu Phi: Hợp tác cùng phát triển bền vững”. Đây là sự kiện quan trọng thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác với châu Phi - một châu lục giàu tiềm năng và với nhiều nước ở lục địa này, hai chữ “Việt Nam” rất đỗi quen thuộc.

Châu Phi - thị trường tiềm năng

Với tiềm năng to lớn và đang trở thành một thị trường đầy triển vọng, châu Phi ngày nay không còn bị coi là “gánh nặng” của thế giới. Trái lại, lục địa đen đang trở thành điểm đến đầy hấp dẫn không chỉ đối với các doanh nghiệp mà còn là nơi cạnh tranh ảnh hưởng giữa các cường quốc trên thế giới. Không chỉ là mỏ khoáng sản dồi dào, châu Phi còn giữ một vị trí quan trọng trên bản đồ dầu mỏ thế giới. Hiện trữ lượng dầu mỏ đã phát hiện ở châu Phi chiếm tới 8% tổng trữ lượng dầu mỏ của thế giới và chiếm 10,2% sản lượng khai thác dầu toàn cầu. Châu Phi còn rất giàu tiềm năng về thủy điện, trong đó không thể không kể tới đất nước CHDC Công-gô, nơi chiếm tới 14% tiềm năng thủy điện của thế giới.

Châu Phi được đánh giá có khả năng trở thành thị trường tiêu thụ đầy hứa hẹn không thua kém Ấn Độ và là thị trường tiêu thụ tiềm năng lớn nhất trong tương lai. Do phải gánh chịu hậu quả nặng nề của chủ nghĩa thực dân, nên kinh tế của các nước châu Phi lạc hậu, chủ yếu dựa trên công nghiệp khai thác, còn công nghiệp chế tạo và chế biến vẫn yếu kém, nông nghiệp kém phát triển. Vì vậy, mặc dù nguồn nguyên liệu sẵn có phong phú, đất đai nhiều và màu mỡ với nguồn nhân công dư thừa, nhưng hầu hết các nước châu Phi đều khan hiếm hàng hóa, lương thực, thực phẩm. Hằng năm, các nước châu Phi phải nhập khẩu tới hơn 71% hàng công nghiệp.

Giàn khoan dầu trên vùng Vịnh Ghi-nê (Ni-giê-ri-a)- nơi có trữ lượng dầu mỏ dồi dào của châu Phi. Ảnh: caithness.org

Theo nhà kinh tế Vi-gi-i Ma-ha-gian (Vijay Mahajan), tác giả cuốn “Châu Phi trỗi dậy” (Africa Rising), ở châu Phi có từ 50 đến 150 triệu người thuộc lớp “tinh hoa kinh tế”, có sức mua tương đương với tầng lớp trung lưu ở các nước Tây Âu và có từ 350 đến 500 triệu người có khả năng mua sắm tương đương người Trung Quốc hoặc người Ấn Độ. “Đây là nhóm người có việc làm ổn định, muốn uống Coca-Cola, dùng điện thoại di động, khao khát mua xe hơi hoặc xe gắn máy, muốn sống trong các biệt thự, căn hộ với nội thất nhập…”.

Việt Nam có nhiều lợi thế để thúc đẩy hợp tác

Hiện Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 51 nước trong số 54 nước châu Phi. Hoạt động trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là đoàn cấp cao được chú trọng, coi đó là cơ sở cho việc củng cố quan hệ hữu nghị truyền thống và đẩy mạnh quan hệ hợp tác. Ngoài ra, còn có các hoạt động xúc tiến thương mại, hợp tác kinh tế ở trong nước và tại một số nước châu Phi trọng điểm được tổ chức. Thông qua các chuyến thăm, Việt Nam và các nước châu Phi đã ký kết trên 70 văn kiện, tạo khuôn khổ pháp lý cho việc thúc đẩy hợp tác giữa hai bên trên nhiều lĩnh vực.

 Củng cố và phát huy mối quan hệ hợp tác truyền thống với các nước châu Phi đã trở thành một nội dung quan trọng trong chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Năm 2003, lần đầu tiên Hội thảo quốc tế Việt Nam-châu Phi được tổ chức, đã góp phần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và đề ra được bốn phương hướng hợp tác với châu Phi.

Sau Hội thảo, Việt Nam đã xây dựng và triển khai “Chương trình hành động quốc gia thúc đẩy quan hệ Việt Nam-châu Phi giai đoạn 2004-2010”, và xác định năm 2009 là năm trọng điểm trong quan hệ kinh tế với châu Phi, tạo cú hích mạnh mẽ trong quan hệ với châu Phi. Việt Nam hiện có quan hệ thương mại với tất cả 54 nước châu Phi. Kim ngạch thương mại tăng nhanh qua từng năm, từ 360 triệu USD năm 2003 lên 2 tỷ USD năm 2008, gấp đôi mục tiêu đặt ra trong Chương trình hành động. Đặc biệt, năm 2009, mặc dù khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, kim ngạch thương mại vẫn đạt 2,07 tỷ USD.

Quan hệ kinh tế, thương mại Việt Nam và châu Phi còn chưa xứng với mối quan hệ về chính trị giữa đối bên. Tuy không có lợi thế về kinh tế, tài chính vốn được coi là đòn bẩy quan trọng cho hợp tác với châu Phi, nhưng Việt Nam đã trở thành một người bạn, một đối tác tin cậy và chân tình của châu Phi. Đó là vì Việt Nam sẵn sàng chia sẻ với các bạn châu Phi kinh nghiệm trong cuộc đấu tranh xóa đói giảm nghèo thông qua tất cả những hình thức hợp tác trên các lĩnh vực y tế, giáo dục, nông nghiệp… Việt Nam đã được các tổ chức quốc tế như Tổ chức Nông-Lương thế giới (FAO), Diễn đàn hợp tác Á-Phi (NAASP) và nhiều nước châu Phi chọn làm hình mẫu để học tập và làm đối tác trong mô hình hợp tác 2 bên, 3 bên với châu Phi. Một số nước châu Phi đã chủ động tìm tới Việt Nam để thúc đẩy hợp tác nông nghiệp, học tập kinh nghiệm nhằm đảm bảo an ninh lương thực.

Hiện có hàng chục chuyên gia nông nghiệp Việt Nam đang tích cực làm việc tại một số nước châu Phi để hướng dẫn và truyền các kinh nghiệm làm nông nghiệp, đặc biệt là kinh nghiệm trồng lúa vốn rất được các bạn châu Phi coi trọng. Việt Nam cũng chú trọng giúp đỡ các nước châu Phi phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản thông qua một số chương trình đào tạo đại học, đào tạo ngắn hạn cho chuyên gia và kỹ thuật viên. Về hợp tác giáo dục, y tế, hiện Việt Nam có 102 chuyên gia giáo dục và 270 chuyên gia y tế đang làm việc tại châu Phi.

Một lợi thế nữa để thúc đẩy hợp tác thương mại đó là cơ cấu nhập khẩu của các nước châu Phi khá đa dạng và phù hợp với cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam như máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, các sản phẩm điện, điện tử, cơ khí, giày dép, dệt may, thực phẩm, dược phẩm, hàng tiêu dùng.

Mỹ Hạnh