7 năm cho một hiệp định thương mại

Các cuộc đàm phán bắt đầu vào năm 2011 khi cựu Thủ tướng Nhật Bản Naoto Kan và Chủ tịch Hội đồng châu Âu khi đó là Herman van Rompuy bắt đầu các cuộc thảo luận sơ bộ. Các cuộc đàm phán chính thức được khởi động vào tháng 4-2013 với mục tiêu hoàn thành thỏa thuận vào cuối năm 2015. Nhưng các cuộc thảo luận đã bị đình trệ khi châu Âu cố gắng đàm phán một thỏa thuận tốt hơn cho việc xuất khẩu các sản phẩm sữa.

Các cuộc đàm phán tăng tốc trở lại vào năm 2017, khi hai bên đạt được một thỏa thuận về nguyên tắc vào tháng 7 cùng năm. Với việc tỷ phú Donald Trump đắc cử vào năm 2016 và đưa ra các chính sách thương mại bảo hộ, EU càng có thêm động lực để thúc đẩy một thỏa thuận với Nhật Bản. Tháng 12-2017, hai bên kết thúc đàm phán. Việc ký kết ban đầu được dự kiến diễn ra tại Brussels vào ngày 11-7 vừa qua, nhưng đã được dời đến Tokyo sau khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hủy bỏ chuyến đi của mình tới châu Âu sau thảm họa lũ lụt ở miền tây nước này hồi đầu tháng 7.  

Theo khuôn khổ FTA EU và Nhật Bản vừa được ký kết, 99% thuế quan đối với hàng Nhật Bản tại thị trường châu Âu sẽ được loại bỏ và ở chiều ngược lại, con số ở mức 94% và sẽ tăng dần lên 99% sau vài năm, theo AP. Giá rượu vang và thịt lợn châu Âu sẽ giảm xuống sau khi hiệp định có hiệu lực và cùng với đó, giá phụ tùng máy móc, trà, sản phẩm cá từ Nhật Bản sang châu Âu cũng sẽ rẻ hơn. Tuy nhiên, hiệp định trên có lẽ chỉ là tiêu chuẩn “bạc”, không phải là tiêu chuẩn “vàng” cho các thỏa thuận thương mại. Đó là do sự giảm thuế quan dần dần theo giai đoạn và bất đồng về các ngành nghề từ khai thác gỗ tới đánh bắt cá voi. Một số mức thuế mất 10 năm để dỡ bỏ hoàn toàn như mì ống và chocolate; một số mức thuế phải mất 10 năm như phô mai cứng, thịt bò…

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk, Thủ tướng Sinzo Abe và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker trong buổi ký kết FTA ngày 17-7. Ảnh: Parismatch.com.

Theo lộ trình, sau khi FTA được ký kết, nghị viện của Nhật Bản và EU sẽ cần phê chuẩn thỏa thuận này. Hai bên hy vọng quá trình phê chuẩn sẽ sớm hoàn thành, để thỏa thuận này có hiệu lực vào tháng 3-2019, trước khi Anh rời khỏi EU.

Nỗ lực lấp khoảng trống

Với FTA vừa được ký kết, các nước châu Âu sẽ mở rộng xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ sang Nhật Bản một cách dễ dàng hơn. Năm ngoái, xuất khẩu hàng hóa của EU sang Nhật Bản đạt 58 tỷ euro (tương đương 68 tỷ USD) và xuất khẩu dịch vụ đạt 28 tỷ euro. Châu Âu sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ xuất khẩu sản phẩm tiêu dùng, đặc biệt là thực phẩm.

Trong khi đó, mối quan tâm chính của Nhật Bản trong một thỏa thuận thương mại với châu Âu là tăng xuất khẩu ô tô của mình. EU hiện đang áp đặt mức thuế 10% đối với xe hơi Nhật Bản. Theo thỏa thuận, mức thuế này sẽ giảm xuống còn 0 trong vòng 8 năm. Mặc dù ô tô và linh kiện ô tô chiếm khoảng 1/5 xuất khẩu của Nhật Bản sang châu Âu, thị phần của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản ở thị trường châu Âu chỉ khoảng 10%, thấp hơn nhiều so với ở Mỹ hoặc châu Á. Do vậy, khi FTA có hiệu lực sẽ cho phép các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản cạnh tranh sòng phẳng hơn, nhưng họ sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức khác từ các nước châu Âu, như Pháp, Đức. Các nhà sản xuất Nhật Bản có thể không hưởng lợi nhiều từ mức thuế thấp hơn nếu họ không thích ứng với một thị trường thay đổi nhanh chóng ở châu Âu.

Không chỉ thúc đẩy thương mại, FTA EU-Nhật Bản sẽ đưa quan hệ đối tác hai bên được tăng cường trên nhiều lĩnh vực, từ quốc phòng, biến đổi khí hậu cho đến trao đổi nhân sự.

Ngoài ra, FTA EU-Nhật Bản còn có một ý nghĩa lớn hơn khi cả Brussels và Tokyo nỗ lực lấp khoảng trống mà Tổng thống Mỹ Donald Trump để lại sau khi Washington rút khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), đồng thời cũng gửi đi một thông điệp rõ ràng chống lại xu hướng bảo hộ thương mại thời gian gần đây. Trong khi Tổng thống Donald Trump đe dọa hủy bỏ Hiệp định Tự do thương mại Bắc Mỹ (NAFTA) thì EU đã ký FTA với Canada hồi năm ngoái và đạt được thỏa thuận nguyên tắc với Mexico về việc sửa đổi, nâng cấp FTA giữa hai bên trong năm nay. Các FTA với Việt Nam và Singapore cũng đang ở giai đoạn cuối cùng trong quá trình phê duyệt. Bên cạnh đó, EU đang đàm phán FTA với Ấn Độ, Chile, Indonesia, New Zealand, Tunisia, Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay. Chủ tịch EU Donald Tusk nhấn mạnh, cấu trúc thế giới đang thay đổi, do vậy EU và Nhật Bản cần có trách nhiệm chung để làm thế giới thay đổi theo chiều hướng tốt đẹp hơn.

BÌNH NGUYÊN