"Nỗi đau tận cùng" thời hậu chiến ở Mosul

Mặc dù quân Chính phủ Iraq đã đẩy lùi được nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ra khỏi Mosul nhưng những hệ quả về con người vẫn còn là bài toán khó giải quyết. Giờ đây, khi cuộc chiến đã đi đến hồi kết, thành phố này lại phải đối mặt với một vấn đề mới.

Tổ chức Di trú Quốc tế (IOM) mới đây thông báo, hàng nghìn người tị nạn Iraq từng phải đi sơ tán để tránh xung đột vào thời điểm Chính phủ Iraq triển khai chiến dịch quân sự quy mô lớn chống lại IS ở thành phố Mosul đang bị mắc các triệu chứng tổn thương tâm lý, dù cho Mosul đã được giải phóng cách đây hơn một tháng. Báo cáo của IOM cho hay, sau khi thành phố Mosul được giải phóng, nhiều người dân Iraq từng đi sơ tán hiện đang có những dấu hiệu của bệnh căng thẳng và lo âu. Đặc biệt, trẻ em là đối tượng bị dư chấn tâm lý nghiêm trọng nhất và cần phải được hỗ trợ tâm lý trong thời gian dài. IOM cho biết thêm, nhiều trẻ em sơ tán từ Mosul có xu hướng bộc lộ sự lo âu trầm trọng, hội chứng thờ ơ cũng như dễ cáu giận và la hét. Vô số tổn thương chiến tranh cứ thế hằn sâu vào tâm trí của những đứa trẻ ngây thơ vô tội.

Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (LHQ)-UNICEF, khoảng 650.000 trẻ em ở thành phố Mosul đang phải “trả giá” cho cuộc chiến chống khủng bố diễn ra ở Iraq. Theo UNICEF, suy dinh dưỡng và những chấn thương về tâm lý là tình trạng phổ biến ở trẻ em tại Mosul. Phó đại diện UNICEF tại Iraq, Hamida Ramadhani nhận định, bây giờ là lúc để trẻ em được phục hồi, vượt qua chấn thương, đoàn tụ với gia đình và tận hưởng tuổi thơ vốn đã bị mất đi trước đó.

Hàng nghìn người đã thiệt mạng và khoảng 1 triệu người mất nhà cửa trong gần 9 tháng giao tranh giữa quân đội Iraq và lực lượng khủng bố IS. Trong suốt thời gian chiếm giữ Mosul, các chiến binh IS đã tra tấn, hành quyết và bắt hàng nghìn người làm nô lệ, đồng thời sử dụng nhiều dân thường làm "lá chắn sống" hoặc bắn chết họ một khi họ có ý định chạy trốn. Theo thông tin của Cục Giải cứu người bị bắt cóc của Iraq, sau khi IS bị đánh bật khỏi Mosul, 180 phụ nữ, thiếu nữ cũng như các bé gái người Yazidi bị nhóm khủng bố bắt giữ hồi năm 2014 cũng được giải cứu. Giám đốc Cục Giải cứu người bị bắt cóc của Iraq, Hussein Qaidi cho biết, cú sốc tâm lý nặng nề khiến nhiều phụ nữ và bé gái chọn cách ngủ vùi, dường như không thể tỉnh dậy. 

Phái bộ Hỗ trợ của LHQ tại Iraq (UNAMI) và Hội đồng Nhân quyền LHQ nêu rõ, những phụ nữ và trẻ em gái tại những khu vực do IS kiểm soát đặc biệt bị tổn thương bởi những hành vi vi phạm quyền con người và luật pháp quốc tế. Cao ủy LHQ về nhân quyền Zeid Ra'ad Al Hussein nhấn mạnh: "Những tổn thương về thể xác, tinh thần và tình cảm do IS gây ra quá lớn. Nếu những nạn nhân này xây dựng lại cuộc sống, con cái của họ và chính họ cần phải được bù đắp thỏa đáng và được đối xử công bằng”. LHQ cũng cảnh báo tình trạng phân biệt đối xử đối với những phụ nữ kết hôn với các phần tử IS, dù họ có ưng thuận hay không. Ông Zeid Ra'ad Al Hussein kêu gọi chính quyền Iraq bảo đảm rằng, trẻ em sinh ra từ những cuộc hôn nhân này sẽ không phải chịu sự kỳ thị vì nguồn gốc gia đình và bảo đảm cho các em được công nhận trong xã hội.

Các chuyên gia dự đoán, tình trạng này sẽ khiến Iraq phải đối mặt với những tổn thất rất lớn về giáo dục và xã hội hậu chiến tranh. Chuyên gia về trẻ em của UNICEF Mariyampillai Mariyaselvam cho hay: "Sẽ cần rất nhiều thời gian và nguồn lực để xây dựng được cuộc sống mới cho các em. Kể cả khi chiến tranh kết thúc, một đất nước cũng không thể phát triển dễ dàng với số lượng trẻ lang thang lớn như hiện tại".

Nguy cơ khủng hoảng nhân đạo đang hiện hữu tại Mosul. Chính quyền Iraq phải nỗ lực hơn nữa để bảo đảm rằng hàng nghìn người dân, đặc biệt là trẻ em, đang phải gánh chịu những ảnh hưởng về tâm lý do cuộc chiến gay gắt gây ra nhận được sự chăm sóc và bảo vệ.

LÂM ANH