Theo tờ báo này, khi đại dịch Covid-19 hoành hành, các biện pháp kiểm soát được áp dụng trên khắp khu vực Đông Nam Á và thế giới, như: Đóng cửa biên giới, hạn chế đi lại đã tạo ra một cuộc sát hạch chưa từng thấy đối với vai trò Chủ tịch ASEAN của Việt Nam. Không chỉ các hội nghị cấp cao mà các chương trình nghị sự cũng đang phải hoãn lại vì dịch bệnh. Tuy nhiên, tờ báo Mỹ này cho rằng, mặc dù phải quan tâm đối phó với dịch bệnh trong nước, mà cho đến nay đã đạt được thành công đáng kể, Việt Nam vẫn nỗ lực “giương cao lá cờ ASEAN”. Việt Nam đã đưa ra Tuyên bố Chủ tịch ASEAN ngày 14-2, nhấn mạnh tính cấp bách của vấn đề và cam kết chính trị ở mức cao của ASEAN trong việc kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh. Tuyên bố liệt kê những biện pháp giúp các quốc gia thành viên có thêm công cụ để đối phó với dịch bệnh, chẳng hạn như: Chia sẻ thông tin kịp thời về tình hình dịch bệnh Covid-19; các biện pháp kiểm tra sức khỏe tại khu vực biên giới và các điểm nhập cảnh của các quốc gia thành viên; hỗ trợ lãnh sự cho công dân ASEAN trong các tình huống cần thiết...

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng SOM ASEAN Việt Nam, tại cuộc họp trực tuyến ngày 31-3. Ảnh do Bộ Ngoại giao cung cấp. 

Tuy nhiên, việc thực hiện các phản ứng nhất quán của ASEAN đối với dịch bệnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn, do thực tế thiếu dữ liệu dịch tễ học và đánh giá chưa đầy đủ về sự bùng nổ của dịch bệnh trong giai đoạn đầu của một số quốc gia thành viên ASEAN, cùng với sự lan rộng nhanh chóng của Covid-19 trên toàn cầu. Dù vậy, ASEAN đã không hề bị động khi đối mặt với thách thức này. Trên thực tế, với vai trò đầu tàu của Việt Nam, các cuộc tham vấn nội bộ ASEAN được đẩy mạnh trong suốt hai tuần qua. Việt Nam đã sử dụng hình thức liên lạc trực tuyến để các quốc gia thành viên ASEAN có thể duy trì thảo luận. Ngoài việc thường xuyên trao đổi thông tin trong lĩnh vực y tế, một nhóm công tác liên ngành của các quan chức cao cấp (cấp thứ trưởng) ASEAN trong nhiều lĩnh vực, như: Ngoại giao, thông tin-truyền thông, giao thông vận tải, quốc phòng, quản lý xuất nhập cảnh... được thành lập theo đề xuất của Việt Nam, nhằm thúc đẩy phối hợp đồng bộ, liên ngành của cả Cộng đồng ASEAN ứng phó với các diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19.

Theo The Diplomat, tại cuộc họp ngày 31-3, nhóm công tác liên ngành này đã thảo luận một số biện pháp thiết thực để bảo đảm việc trao đổi thông tin và điều phối chính sách giữa các quốc gia thành viên. Chúng bao gồm tăng cường năng lực ứng phó của ASEAN đối với các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng, thiết lập kho dự phòng của khu vực về trang thiết bị y tế để đáp ứng các yêu cầu khẩn cấp, phát triển quỹ hỗ trợ đại dịch của ASEAN.

Đương nhiên, cuộc chiến chống Covid-19 không thể thiếu sự chung tay vào cuộc của Bộ Quốc phòng các nước ASEAN. Ngày 19-2, Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN đã đưa ra tuyên bố chung về hợp tác quốc phòng chống lại dịch bệnh. Theo sáng kiến ​​của Việt Nam, Trung tâm Quân sự ASEAN cũng sẽ tổ chức một cuộc diễn tập trực tuyến nhằm chia sẻ kinh nghiệm và thực tiễn hoạt động của quân đội các nước ASEAN trong việc ứng phó với dịch bệnh.

Việt Nam cũng đang thúc đẩy tổ chức Hội nghị thượng đỉnh ASEAN+3 (giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và các đối tác, gồm Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc) về ứng phó dịch Covid-19, qua hình thức trực tuyến. Ngoài cơ chế ASEAN+3, Việt Nam còn tích cực đẩy mạnh ngoại giao đa phương, nhằm duy trì liên lạc và sự hỗ trợ của các đối tác bên ngoài trong công cuộc chống lại dịch bệnh.

Bên cạnh đó, Việt Nam dù còn khó khăn vẫn đi đầu bằng việc hỗ trợ vật tư y tế cho Lào và Campuchia, cũng như các bộ dụng cụ xét nghiệm cho Indonesia. Nền nông nghiệp mạnh mẽ của Việt Nam, đặc biệt trong sản xuất lúa gạo, cũng mang lại lợi ích cho khu vực trong bối cảnh mối lo ngại về an ninh lương thực ngày càng gia tăng bởi sự gián đoạn sản xuất.

Tờ The Diplomat thừa nhận rằng, những gì ASEAN đang làm với sự dẫn dắt của Việt Nam đáng được khuyến khích, vì chúng có thể giúp khu vực ứng phó tốt hơn với các đại dịch có thể xảy ra trong tương lai. Đương nhiên, nếu xét về lâu dài, hợp tác ASEAN cũng rất quan trọng để hỗ trợ phục hồi nền kinh tế khu vực hậu Covid-19, đặc biệt trong giải quyết các vấn đề về chuỗi cung ứng. Tờ báo này cũng nhận định Việt Nam-nền kinh tế có độ mở lớn-chắc chắn sẽ chú trọng việc thúc đẩy ASEAN khôi phục lại dòng chảy hàng hóa, dịch vụ và con người, nhằm hướng tới sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Tuy nhiên, một khi đại dịch lắng xuống và sự phục hồi kinh tế trở lại là mối quan tâm hàng đầu của mọi quốc gia, các nỗ lực của Việt Nam với vai trò Chủ tịch nhằm duy trì sự thống nhất nội bộ và cân bằng của ASEAN sẽ càng trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc cạnh tranh quyền lực giữa các nền kinh tế đứng đầu thế giới vẫn diễn ra quyết liệt.

NGỌC HÂN