Thông điệp cứng rắn của nhà lãnh đạo Mỹ nhằm tạo sức ép quân sự-ngoại giao lên Hamas trong bối cảnh các nỗ lực trung gian chấm dứt xung đột ở Gaza đều thất bại. Đây là động thái cho thấy ông Trump đã mất kiên nhẫn trước cục diện ở Gaza, nơi ông coi việc giải quyết xung đột là một cam kết tranh cử then chốt.

Trước đó, hồi đầu tuần, Nhà Trắng đã công bố kế hoạch gồm 20 điểm nhằm chấm dứt xung đột giữa Israel và Hamas ở dải Gaza. Đề xuất kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức, trao trả toàn bộ con tin trong 72 giờ và thiết lập một cơ chế quản trị quốc tế lâm thời cho vùng lãnh thổ này. Đề xuất cũng bao gồm quyền tự do đi lại và hồi hương cho cư dân Gaza. Đổi lại, viện trợ nhân đạo sẽ ồ ạt đổ vào Gaza, còn Israel cam kết không sáp nhập hay kiểm soát vùng đất này. Đây được coi là một gói đề xuất toàn diện, được nhiều nước Arab và phương Tây ủng hộ.

Cảnh tan hoang ở thành phố Gaza sau những đợt oanh kích của quân đội Israel (ảnh minh họa). Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, điểm mấu chốt là Hamas phải giải giáp và từ bỏ quyền quản trị Gaza-điều mà lực lượng này coi là “lằn ranh đỏ”. Nhưng lần này, Hamas không bác bỏ thẳng thừng như trước. Trong phản hồi gửi qua các trung gian Ai Cập, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ, Hamas tuyên bố sẵn sàng đàm phán “ngay lập tức” về trao trả con tin và thậm chí cân nhắc chuyển giao quyền quản trị cho một chính quyền kỹ trị Palestine, dựa trên sự đồng thuận dân tộc Palestine cùng sự ủng hộ của thế giới Arab-Hồi giáo.

Trong khi đó, phía Israel cũng phát đi tín hiệu tích cực. Văn phòng Thủ tướng Benjamin Netanyahu thông báo Israel sẵn sàng triển khai giai đoạn đầu kế hoạch của Tổng thống Donald Trump liên quan đến việc giải cứu con tin, đồng thời khẳng định tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Mỹ nhằm chấm dứt cuộc chiến theo các nguyên tắc phù hợp với tầm nhìn của cả hai bên. Quân đội Israel (IDF) cho biết đã nhận chỉ thị "sẵn sàng thực hiện giai đoạn 1" của kế hoạch, đồng thời tạm dừng cuộc tấn công quy mô lớn vào thành phố Gaza vốn gây nhiều chỉ trích quốc tế. Truyền thông Israel trước đó dẫn nguồn thạo tin cho hay IDF đã "nhận lệnh giảm cường độ tác chiến xuống mức tối thiểu", trong đó các đơn vị lục quân chỉ được phép thực hiện nhiệm vụ phòng thủ.

Trong diễn biến mới, ông Trump kêu gọi Israel "ngừng ngay lập tức các đợt không kích Gaza" để bảo đảm việc giải cứu con tin được tiến hành an toàn. Ông mô tả phản ứng mới từ Hamas là dấu hiệu cho thấy tổ chức này "sẵn sàng cho một nền hòa bình lâu dài". Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Mỹ cũng cảnh báo rằng chi tiết thỏa thuận vẫn cần được chốt chặt, đồng thời nhấn mạnh "cần lời cam kết cuối cùng, bằng văn bản cụ thể".

Chưa rõ hiệu quả của kế hoạch 20 điểm mà Mỹ đưa ra tới đâu, nhưng việc kế hoạch này nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế như Liên minh châu Âu (EU), Indonesia, Pakistan, cùng nhiều nước Arab và Hồi giáo, cho thấy sức ép toàn cầu đối với cả Israel và Hamas buộc phải chấm dứt xung đột ở Gaza, đang ở mức đồng thuận cao. Giới phân tích đánh giá đây là cơ hội hiếm hoi để tiến tới ngừng bắn ở Gaza trong bối cảnh cuộc chiến ở Gaza kéo dài từ tháng 10-2023 đã khiến hơn 66.000 người Palestine thiệt mạng, 90% dân số Gaza phải di dời, nhiều khu vực bị san phẳng.

Tuy nhiên, nếu các điều kiện then chốt như giải giáp Hamas không được giải quyết, nguy cơ thỏa thuận ngừng bắn đổ vỡ là rất lớn. Trong khi Hamas lo sợ mất vai trò, còn Israel coi đây là điều kiện tiên quyết để đi tới thỏa thuận. Hơn nữa, điều cần thiết hiện nay là một cơ chế giám sát độc lập, bảo đảm an ninh cho Israel, đồng thời thừa nhận các quyền chính đáng của người Palestine.

Giáo sư Rashid Khalidi, Đại học Columbia cho rằng nếu những nút thắt này không được tháo gỡ, ngừng bắn sẽ chỉ là một khoảng lặng chiến thuật, không phải là hòa bình bền vững.

Nếu tối hậu thư của ông Trump được thực thi, Gaza có thể bước vào giai đoạn ngừng bắn tạm thời, mở ra cơ hội cho tiến trình chính trị dài hạn. Nhưng nếu đổ vỡ, hậu quả sẽ là một vòng xoáy bạo lực mới, với những hệ lụy khôn lường cho cả khu vực. Khả năng ngừng bắn ở Gaza sau tối hậu thư của Tổng thống Donald Trump hiện vẫn là dấu hỏi lớn!

XUÂN PHONG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.