Theo Russia Beyond, mùa hè năm 1967 không phải là giai đoạn căng thẳng nhất của Chiến tranh Lạnh như khi xảy ra cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba 1962 hay Liên Xô đưa quân vào Afghanistan năm 1979. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa hai siêu cường Mỹ và Liên Xô cũng “không có gì đơn giản và dễ dàng”. Lúc bấy giờ, Mỹ đang sa lầy trong cuộc chiến tranh tại Việt Nam. Cùng với đó, bất ổn tại Trung Đông có nguy cơ đẩy hai siêu cường Mỹ và Liên Xô rơi vào thế đối đầu trực diện.

Trong bầu không khí “ngày càng thù địch”, trước sự bất ngờ của dư luận thế giới, các nhà lãnh đạo Mỹ và Liên Xô đã quyết định gặp nhau. Dù sao khi ấy, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin cũng sẽ đến Mỹ để tham dự và phát biểu tại một phiên họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Trong khi đó, bất kỳ thành công nào trong chính sách đối ngoại đều được xem là cần thiết khi Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson có ý định tái tranh cử vào năm 1968.

Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin tại cuộc gặp hồi năm 1967. Ảnh: Getty Images

Chính vì vậy, sau phiên họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin và Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson đã gặp nhau tại Glassboro từ ngày 23 đến 25-6-1967 để thảo luận những vấn đề cấp bách nhất đe dọa tới hòa bình thế giới.

Lúc bấy giờ, Glassboro thường được báo chí thế giới mô tả là “thị trấn nhỏ im lìm”, không được nhiều người biết đến. Vì sao Glassboro lại được lựa chọn làm địa điểm diễn ra cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Mỹ và Liên Xô? “Lý do là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin không muốn đến thủ đô Washington còn Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson lại không muốn cuộc gặp diễn ra tại thành phố New York vì lo ngại các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam tại đó. Thị trấn Glassboro tương đối xa xôi, nằm giữa Washington và New York được xem chính là địa điểm phù hợp nhất”, trang mạng Russia Beyond giải thích.

Theo Giáo sư (GS) James Heinzen thuộc Đại học Rowan (trước kia là Đại học Glassboro), cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin vào mùa hè năm 1967 đánh dấu lần đầu tiên các nhà lãnh đạo của hai siêu cường gặp nhau tại “một nơi bình thường” thay vì tại Trại David-nơi nghỉ dưỡng của Tổng thống Mỹ cùng khách mời ở bang Maryland, hay tại Nhà Trắng ở thủ đô Washington. Cả thị trấn Glassboro và Đại học Glassboro (nay là Đại học Rowan) chỉ có 16 giờ đồng hồ để chuẩn bị cho cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo. Hollybush-một ngôi biệt thự xây từ thế kỷ 19 và là nơi ở của Hiệu trưởng Đại học Glassboro nhanh chóng được “hiện đại hóa” để chuẩn bị tiếp đón Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin. 12 máy điều hòa không khí loại nhỏ và 16 điện thoại bàn nhanh chóng được lắp đặt. “Hàng trăm nhân viên mật vụ cùng cảnh sát đổ về khuôn viên Đại học Glassboro và kiểm tra từng căn phòng trong mọi tòa nhà. Lực lượng bắn tỉa được triển khai trên mọi điểm cao. Vì chỉ được thông báo trước 16 giờ đồng hồ nên toàn thể cán bộ, nhân viên và sinh viên Đại học Glassboro lúc đó đều rất bất ngờ khi lực lượng an ninh tiếp cận xác định danh tính từng người”, GS James Heinzen cho biết.

Theo Russia Beyond, trong vòng 3 ngày, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin đã gặp nhau tổng cộng gần 10 giờ đồng hồ trong một thư phòng tại biệt thự Hollybush. Chủ đề được hai bên thảo luận là cuộc chiến tranh 6 ngày giữa Israel và các nước Arab nổ ra trước đó chỉ vài tuần, cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân và cuộc chiến tranh tại Việt Nam. Cuộc gặp của lãnh đạo hai siêu cường đã thu hút khoảng 1.000 nhà báo từ khắp nơi trên khắp thế giới tới đưa tin.

Mặc dù không có thỏa thuận lớn nào được ký kết sau cuộc gặp tại Glassboro nhưng Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson sau đó nhắc tới “tinh thần Glassboro” đã góp phần cải thiện quan hệ giữa hai siêu cường. “Các thỏa thuận mới không phải lúc nào cũng đạt được chỉ qua một cuộc đối thoại. Chúng tôi đã thảo luận sâu sắc hơn so với trước kia về nhiều vấn đề đặt ra đối với hai nước. Chúng tôi có thể còn có những bất đồng và khó khăn ở phía trước, nhưng tôi cho rằng những điều đó sẽ giảm đi, chứ không phải tăng lên, nhờ hai bên đã hiểu biết thêm về nhau”, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson phát biểu với báo giới sau cuộc gặp với Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin.

Russia Beyond cho biết, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson đã khoe với Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin những tấm ảnh về một người cháu mới chào đời của mình. Đáp lại, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Alexei Kosygin-người cũng “lên chức ông" trước đó không lâu đã bày tỏ niềm vinh dự và vui mừng khi được nhà lãnh đạo Mỹ cho xem các tấm ảnh. “Họ thiết lập mối quan hệ qua những tấm ảnh đó”, GS James Heinzen nhận định.

Theo Russia Beyond, khoảng 20 năm sau đó, Tổng thống Mỹ Ronald Reagan lại đề cập tới cuộc gặp Glassboro và “tinh thần Hollybush” khi phát biểu về việc ký kết Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) với nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev.

HOÀNG VŨ