Chính sách tự do di chuyển người và hàng hóa (gọi tắt là Hiệp ước Schengen)-vốn được xem là nền tảng của châu Âu-cho phép công dân 26 nước tham gia hiệp ước này có thể đi lại tự do bằng đường hàng không, đường bộ và đường biển giữa các nước mà không cần xin thị thực và không bị kiểm soát ở khu vực biên giới. Cựu Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jean-Claude Juncker từng nói: “Schengen là một trong những thành tựu lớn nhất của quá trình hội nhập châu Âu. Nếu không có Schengen, người lao động không được tự do sang nước khác làm việc, công dân không thể tự do đi du lịch, đồng euro cũng sẽ không có ý nghĩa gì nữa”.

Nhưng khi Covid-19 tràn tới và lây lan nhanh tại châu Âu, có vẻ như các thành viên của ngôi nhà chung đã bắt đầu thấm thía mặt trái của "châu Âu không biên giới". Điển hình trong số đó là Italy-quốc gia châu Âu chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do dịch bệnh Covid-19 và đứng thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Italy hiện đang rơi vào tình trạng không kiểm soát được dịch bệnh với hơn 21.000 trường hợp nhiễm Covid-19, trong đó có hơn 1.440 ca tử vong. Dù đã phong tỏa đất nước và đưa ra các giải pháp mạnh mẽ song cho đến nay, số ca tử vong tại Italy vẫn không ngừng tăng. Số liệu thống kê cuối ngày 14-3 cho thấy, đã có 250 người tử vong vì Covid-19 chỉ trong vòng 24 giờ. 

Đường phố Madrid, Tây Ban Nha ngày 14-3. Ảnh: The Guardian.

Sau “rốn dịch” Italy, Tây Ban Nha tiếp tục nối gót trở thành điểm nóng mới của Covid-19 tại châu Âu khi số người nhiễm mới liên tục tăng cao. Theo tờ Dailymail đưa tin ngày 15-3, chính quyền Tây Ban Nha ghi nhận tới 1.500 người nhiễm mới trong 24 giờ. Tại nước này hiện có 6.391 ca mắc bệnh, trong đó có 195 ca tử vong vì Covid-19. Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia trong 15 ngày để đối phó với dịch Covid-19, trong đó có biện pháp cấm mọi người rời khỏi nhà trừ trường hợp đi làm, khám chữa bệnh, mua thuốc hoặc mua nhu yếu phẩm.

Trong khi đó, ngay tối 14-3, Pháp đã chuyển sang giai đoạn 3 của chiến dịch phòng, chống dịch Covid-19, tương ứng với sự lây lan nhanh chóng của virus SARS-CoV-2 trên toàn lãnh thổ. Hàng loạt biện pháp mạnh đối phó với dịch bệnh như đóng cửa tất cả các địa điểm công cộng "không thiết yếu cho cuộc sống" (nhà hàng, quán bar, vũ trường và rạp chiếu phim...) được thực hiện ngay nửa đêm 14-3. Thủ tướng Pháp Edouard Philippe nhấn mạnh, điều bắt buộc là phải "hạn chế đi lại, họp hành và tiếp xúc".

Ít nhất 6 quốc gia khác của châu Âu là: Ba Lan, Đan Mạch, Slovakia, Cộng hòa Séc, Áo và Hungary đã thực hiện các biện pháp đóng cửa biên giới. Một châu Âu không biên giới luôn đề cao sự đoàn kết, sau khi cơn bão Covid-19 quét qua bỗng chốc biến thành khu vực “mạnh ai nấy lo”. Điều này khiến người ta liên tưởng tới sự kiện xảy ra năm 2015, thời điểm một số quốc gia hoãn thực hiện Hiệp ước Schengen để kiểm soát toàn diện biên giới và ngăn chặn người di cư từ Hy Lạp hay bất cứ đâu tìm đường đến vùng Bắc Âu giàu có.

Theo các chuyên gia phân tích, thách thức lớn đối với các quốc gia châu Âu bây giờ là thách thức đối với Hiệp ước Schengen, làm sao để vừa ngăn chặn dịch vừa bảo đảm quyền tự do của mỗi cá nhân, đồng thời duy trì hoạt động đi lại bình thường trong khối Schengen. Điều này cũng đặt ra bài toàn khó đối với các quốc gia trong khu vực về việc phối hợp và thống nhất hành động trong khi mỗi quốc gia lại có tình hình dịch bệnh khác nhau và có những ưu tiên riêng trong việc kiềm chế dịch. Hãng tin AFP bình luận, nếu châu Âu không kịp thời tìm ra một giải pháp khả dĩ, tức phải hy sinh một trong những ưu tiên kể trên, thì tình hình dịch bệnh có khả năng vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Khi đó, thiệt hại không những chỉ về kinh tế mà cả tính mạng con người tại khu vực này là rất lớn.

NGỌC HÂN