Quá trình chuyển tiếp Brexit kéo dài 11 tháng đã khép lại, Anh chính thức “cắt đứt quan hệ” với EU và thỏa thuận thương mại hậu Brexit mà hai bên vừa đạt được sẽ có hiệu lực từ ngày 1-1-2021.

Trước đó, trong thông điệp năm mới được phát sóng trên truyền hình chỉ vài giờ trước khi kết thúc quá trình chuyển tiếp, Thủ tướng Anh Boris Johnson nhấn mạnh rằng, London “đã nắm được sự tự do trong tay và có thể toàn quyền quyết định việc tận dụng cơ hội một cách tốt nhất”. Theo Thủ tướng Johnson, Anh sẽ trở thành “một quốc gia mở cửa, hào phóng, hướng ngoại, theo chủ nghĩa quốc tế và thương mại tự do” khi London không còn bị ràng buộc bởi bất kỳ quy định nào của EU. Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố, Anh vẫn sẽ là một đồng minh thân cận của Paris sau khi London kết thúc quan hệ với EU.

 Từ ngày 1-1-2021, vận chuyển hàng hóa giữa Anh và Pháp bị kiểm soát nghiêm ngặt hơn. Ảnh: AFP

Sau hơn 4 năm với 2 cuộc đàm phán dẫn đến 2 thỏa thuận (thỏa thuận chia tay và thỏa thuận về quan hệ trong tương lai hậu Brexit), thế cục đã an bài. Kể từ ngày 1-1-2021, Anh và EU chính thức trở thành hai thực thể riêng biệt với rất nhiều thay đổi bắt đầu được áp dụng trong mọi lĩnh vực, từ thương mại, hải quan cho đến ngư nghiệp, tự do đi lại... Theo đó, từ ngày 1-1-2021, các thủ tục hải quan cũng như kiểm soát vệ sinh và kiểm dịch động, thực vật sẽ được tái lập đối với hàng hóa nhập từ Anh vào EU. Quyền tự do đi lại của người dân hai bên sẽ không còn được áp dụng. Công dân EU muốn định cư tại Anh, hay người Anh muốn cư trú tại EU trong hầu hết các trường hợp, đều cần phải xin visa. Riêng việc lưu trú ngắn hạn (dưới 3 tháng) sẽ được miễn thị thực.

Căn cứ vào các quy định mới trên, có thể nói nạn nhân đầu tiên của tiến trình Brexit là quyền tự do đi lại của người dân hai bên bờ biển Manche với việc tái lập biên giới thực thụ giữa hai bên. Trong một vài tháng đầu, thủ tục vẫn còn nhẹ nhàng, khi qua cửa khẩu người dân chỉ cần xuất trình thẻ căn cước công dân hay hộ chiếu là đủ. Thế nhưng, kể từ tháng 10-2021 trở đi, người dân hai bên sẽ không còn được sử dụng căn cước công dân như cũ mà phải dùng tới hộ chiếu giống như công dân các nước ngoài EU. Theo đó, khi vào Anh, người dân EU phải xuất trình hộ chiếu và họ bắt buộc phải xin thị thực nếu muốn lưu trú tại Anh hơn 3 tháng. Các chuyến du lịch ngắn hạn sẽ vẫn được miễn thị thực.

Về thời hạn lưu trú, Anh cho phép công dân châu Âu ở tối đa 6 tháng liên tục, nhưng ngược lại công dân Anh sẽ chỉ được phép ở lại EU tối đa 90 ngày. Ngoài ra, người dân cũng sẽ phải xếp hàng làm thủ tục hải quan mỗi khi xuất hay nhập cảnh, thay vì được ưu tiên đi qua cửa riêng như trước đây.

Riêng đối với sinh viên, Brexit là một thảm họa khi chính quyền Anh quyết định bãi bỏ chương trình trao đổi sinh viên giữa các nước châu Âu mang tên Erasmus. Thủ tướng Johnson xác nhận rằng, Anh sẽ rời khỏi Erasmus sau 33 năm hợp tác với EU. Với quyết định đó, sinh viên EU nếu muốn đến Anh trong khuôn khổ một chương trao đổi sinh viên đại học vào đầu năm học 2021 sẽ bị xem là sinh viên nước ngoài, với hệ quả là học phí sẽ tăng vọt.

Giới phân tích nhận định, năm 2021 sẽ là một năm đầy thử thách đối với EU khi cả khu vực sẽ vừa phải nỗ lực khống chế đại dịch Covid-19, tái thiết kinh tế sau đại dịch, vừa phải lấp đầy những khoảng trống do Brexit tạo ra.

BÌNH NGUYÊN