Ngày 26-3 (theo giờ Mỹ), chính quyền Tổng thống Joe Biden đã sa thải hầu hết các thành viên trong Hội đồng Cố vấn An ninh nội địa Mỹ (HSAC) vốn là các quan chức từ thời cựu Tổng thống Donald Trump, đồng thời lên kế hoạch cải tổ toàn diện HSAC. Những thay đổi này diễn ra trong bối cảnh ông chủ Nhà Trắng quyết tâm thay đổi các chính sách nhập cư từ thời người tiền nhiệm Donald Trump mà theo ông là nguyên nhân phá hủy hệ thống tị nạn của Mỹ.

Ngay từ khi mới lên nắm quyền, Tổng thống J.Biden đã đảo ngược một số chính sách di cư của người tiền nhiệm như đình chỉ dự án xây dựng bức tường biên giới và lên kế hoạch tạo điều kiện cho 11 triệu người nhập cư trái phép có thể trở thành công dân Mỹ. Chính quyền mới cũng chủ trương xây dựng lại hệ thống nhập cư an toàn, hợp pháp và có trật tự dựa trên các ưu tiên cơ bản của Mỹ. Đó là giữ an toàn cho biên giới, bảo đảm quyền của trẻ em theo quy định của pháp luật và cho phép các thành viên gia đình ở bên nhau.

Những người di cư đến từ Guatemala chờ đợi tại một địa điểm tiếp nhận của lực lượng tuần tra biên giới Mỹ. Ảnh: AP 

Tuy những quyết sách mới của ông Biden được đánh giá là “mềm mỏng và nhân đạo” hơn người tiền nhiệm, nhưng chúng lại vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phe Cộng hòa. Lý do đơn giản bởi họ cho rằng, chính sách mới sẽ khuyến khích nhiều người cố gắng vượt biên vào Mỹ một cách bất hợp pháp và rất có thể sẽ gây nên một cuộc khủng hoảng ở biên giới mới. Thêm nữa, các nghị sĩ Cộng hòa cũng không ủng hộ cách chính quyền của ông Biden bỏ tiền để giải quyết nơi ăn, chốn ở cho người di cư, trong khi kinh tế Mỹ vẫn còn đang ở giai đoạn phục hồi sau cú sốc từ đại dịch Covid-19.

Thực tế, nếu nhìn vào bản chất, chính sách mới và cũ đều cùng chung mục tiêu là giải bài toán người di cư, giữ an toàn cho biên giới. Thế nhưng, cách làm của hai nhà lãnh đạo Mỹ lại có sự khác biệt rõ ràng. Điển hình là dưới thời chính quyền cựu Tổng thống D.Trump, trẻ em nhập cư không có người lớn đi kèm sẽ được trả thẳng về Mexico. Chính sách "không khoan nhượng" của ông là nguyên nhân khiến hàng nghìn gia đình nhập cư bị chia tách ở biên giới. Trong khi đó, dưới thời Tổng thống Biden, trẻ em nhập cư không có người lớn đi kèm sẽ được đưa đến các cơ sở tuần tra biên giới và trong vòng 72 tiếng đồng hồ sẽ được chuyển đến địa chỉ do Bộ Y tế và Dịch vụ nhân sinh Mỹ (HHS) quản lý để xem xét trao cho người thân hoặc người bảo trợ. Chính quyền mới cũng cam kết sẽ xem xét cho phép các gia đình di cư bị ly tán ở biên giới dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump được đoàn tụ tại Mỹ hoặc quê hương của họ.

Chính sách đưa ra như vậy, nhưng thực hiện lại không hề đơn giản. Hiện tại giới chức Mỹ đang đau đầu trước vấn đề hóc búa: Giải quyết nơi ăn, chốn ở cho hàng nghìn trẻ em nhập cư không có người lớn đi kèm. Theo Washington Post, uớc tính có hơn 11.000 trẻ em nhập cư không có người thân đi kèm được HHS chăm sóc và 5.000 em khác thuộc quản lý của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Mỹ (CBP). Những con số này gấp gần hai lần mức kỷ lục trước đây. Trong khi đó, hệ thống hiện tại ở biên giới không được thiết kế để tạm giữ số lượng quá lớn trẻ em nhập cư. Có đến 4.500 trẻ em vẫn mắc kẹt tại các cơ sở được thiết kế dành cho người trưởng thành. Nhiều luật sư khi đến các cơ sở này ở Texas miêu tả rằng, trẻ em nhập cư ngủ trên sàn nhà hoặc ghế kim loại đồng thời cứ vài ngày các em mới được phép ra ngoài đôi phút.

Để giải bài toán nơi ăn, chốn ở cho hàng nghìn trẻ em di cư, giới chức Mỹ thậm chí đã phải sử dụng đến các căn cứ quân sự ở bang Texas. Ngày 25-3 vừa qua, Lầu Năm Góc đã phê chuẩn đề nghị của HHS tạm thời đưa trẻ em di cư tới căn cứ quân sự San Antonio Lackland và Fort Bliss trong bối cảnh số người di cư nhập cảnh vào nước này được dự báo sẽ còn tăng mạnh.

Có thể thấy tình trạng nhập cư trái phép đã, đang và sẽ tiếp tục là một “bài toán khó” với chính quyền Mỹ trong thời gian tới, đúng như những gì mà Tổng thống Joe Biden từng thừa nhận trong cuộc họp báo đầu tiên kể từ khi nhậm chức rằng "không có câu trả lời dễ dàng" cho thách thức trong vấn đề người di cư. Thế nhưng, nếu nhìn ở góc độ lạc quan hơn, việc nhà lãnh đạo Mỹ quyết tâm giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và chủ trương thúc đẩy đối thoại với Mexico và các quốc gia Tam giác Trung Mỹ, nơi vốn là khởi nguồn của làn sóng di cư, có thể là dấu hiệu cho thấy chính quyền mới đang xây dựng một chính sách tỉ mỉ và chắc chắn, song vẫn mang tính nhân đạo để từng bước gỡ rối "bài toán khó" này.

HÙNG HÀ