Trong tuyên bố ngày 18-10, Bộ Ngoại giao Iran nhấn mạnh: "Kể từ hôm nay, mọi hạn chế đối với việc chuyển giao vũ khí, các hoạt động liên quan và dịch vụ tài chính đến và đi từ Cộng hòa Hồi giáo Iran đều tự động chấm dứt". Tuy vậy, việc được “cởi trói” khỏi lệnh cấm vận mua bán vũ khí không đồng nghĩa Iran sẽ bắt đầu ngay màn mua sắm vũ khí ồ ạt. “Học thuyết phòng thủ của Iran đặt ưu tiên lên con người và năng lực bản địa. Các loại vũ khí bất quy ước, vũ khí hủy diệt hàng loạt và việc mua sắm vũ khí quy ước ồ ạt không có chỗ trong học thuyết phòng thủ của Iran”, Bộ Ngoại giao Iran tuyên bố.
Trước đó, Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố nước này sẽ được tự do mua bán vũ khí bắt đầu từ ngày 18-10 vì lệnh cấm vận vũ khí của LHQ sẽ chấm dứt theo thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015, bất chấp sự phản đối quyết liệt của Mỹ. Tổng thống Rouhani khẳng định, đây là một trong những thành quả của thỏa thuận hạt nhân lịch sử mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) được ký năm 2015 giữa Iran với Nhóm P5+1 (gồm 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ là Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc cùng với Đức). Theo thỏa thuận này, Iran thu hẹp chương trình hạt nhân để đổi lấy việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt, bao gồm lệnh cấm vận vũ khí 5 năm sau khi thỏa thuận trên được thông qua. Tuy nhiên, năm 2018, Mỹ đã rút khỏi JCPOA và đơn phương áp dụng trở lại các biện pháp trừng phạt Iran. Đầu năm nay, Mỹ đã cố gắng vận động để khôi phục các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Iran, bao gồm gia hạn lệnh cấm vận vũ khí, song tất cả các dự thảo nghị quyết do Washington đưa ra đều bị bác bỏ.
Như vậy, theo các điều khoản của JCPOA, tính từ ngày 18-10-2020 Iran có thể mua và bán vũ khí. Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã gọi ngày 18-10 là ngày trọng đại với nước Cộng hòa Hồi giáo Iran, đồng thời cho rằng việc Tehran có thể hợp tác quốc phòng trở lại với các nước là chiến thắng của cơ chế đa phương, hòa bình và an ninh.
    |
 |
|
Người dân Iran tham quan Triển lãm vũ khí và tên lửa tại thủ đô Tehran năm 2019. Ảnh: lemonde.fr. |
Với lệnh cấm vận vũ khí của LHQ đối với Iran hết hạn, dư luận đang chờ đợi phản ứng và bước đi tiếp theo từ các bên liên quan. Trong tuyên bố chung vào tháng 7 vừa qua, 3 nước Anh, Pháp và Đức khẳng định cam kết thực hiện đầy đủ nghị quyết về thỏa thuận hạt nhân, cho rằng dỡ bỏ lệnh cấm vận sẽ có tác động lớn đến an ninh và ổn định khu vực. Trong khi đó, các quan chức quốc phòng Mỹ cho rằng, khi lệnh cấm vận hết hiệu lực, Iran sẽ cố gắng mua báy bay chiến đấu, xe tăng và các trang thiết bị quân sự khác từ Nga, đồng thời thúc đẩy kế hoạch bán vũ khí cho Venezuela. Trước đó, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro từng đề cập khả năng mua tên lửa của Iran.
Tuy nhiên, giới quan sát nhận định, vẫn còn nhiều rào cản mà Iran phải đối mặt để thực hiện các thương vụ vũ khí lớn do một số ràng buộc, trong đó bao gồm lệnh trừng phạt kinh tế của Mỹ cũng như các cân nhắc lợi ích địa chính trị từ những quốc gia liên quan. Ngay cả Nga và Trung Quốc, hai nước phản đối mạnh mẽ chiến dịch "gây áp lực tối đa" của Mỹ, cũng có thể cân nhắc khi bán vũ khí cho Iran do mối quan hệ của hai nước này với các quốc gia vùng Vịnh. Vì vậy, Moscow và Bắc Kinh có thể vẫn tổ chức các cuộc đàm phán về vấn đề vũ khí với Tehran trong thời gian tới, tuy nhiên các bước tiến cụ thể sẽ không được công bố cho đến khi kết quả bầu cử tổng thống Mỹ được ngã ngũ.
BÌNH NGUYÊN