Phát biểu với các phóng viên tại Nhà Trắng sau cuộc gặp với Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda mới đây, ông Trump cho biết Ba Lan sẵn sàng đóng góp lớn để Mỹ hiện diện quân sự ở Ba Lan. Nhà lãnh đạo Mỹ cũng khẳng định nếu Ba Lan sẵn sàng thì hai nước chắc chắn sẽ tiến hành thảo luận. Ông Trump được cho là rất quan tâm đến ý tưởng của Ba Lan, nhất là khi nước này nói sẽ đóng góp tài chính.

Trong cuộc họp báo chung, Tổng thống Ba Lan Duda còn nói vui rằng “chúng tôi có thể gọi căn cứ đó là “Fort Trump”. Ông cũng bày tỏ tin tưởng khả năng này có thể thành hiện thực bởi nó dựa trên chính quyền lợi của Ba Lan và quyền lợi của Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda tại cuộc họp báo chung ở Nhà Trắng ngày 18-9. Ảnh: AP.

Từ thời Tổng thống Mỹ George W. Bush, Ba Lan đã công khai theo đuổi mục tiêu trên. Chính quyền Ba Lan đã xem xét khả năng sử dụng một trong những căn cứ quân sự của Ba Lan như một phần của hệ thống phòng thủ tên lửa và bố trí các lá chắn mặt đất tại đây. Tuy nhiên, những cuộc đàm phán về vấn đề này giữa hai bên trên thực tế chưa từng diễn ra.

Hiện nay khi Ba Lan đưa ra con số 2 tỷ USD mà nước này sẽ đóng góp để xây dựng một căn cứ quân sự Mỹ tại đây, khả năng này dường như đang được thúc đẩy hơn bao giờ hết.

Mặc dù mới ở giai đoạn đàm phán giữa hai bên, nhưng Ba Lan đã sẵn sàng cho việc xây dựng và duy trì một căn cứ quân sự Mỹ trên lãnh thổ của mình. Theo Washingtontimes, Ba Lan đã cải tạo hệ thống đường cao tốc, các cảng biển và sân bay để có thể phục vụ hoạt động trung chuyển quân đội, cho thấy nước này đã sẵn sàng thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng đủ điều kiện cho quân đội Mỹ đồn trú. Có thể coi đây là cách để Ba Lan thuyết phục Mỹ triển khai quân đội bởi những hoạt động này sẽ cho phép quân đội Mỹ triển khai theo hướng chiến lược và mở rộng hơn mà ít tốn kém, đồng thời không phải bỏ nhiều công sức.

Căn cứ quân sự chung giữa Mỹ và Ba Lan được cho là sẽ giúp mở rộng và củng cố một cách tự nhiên mối quan hệ quân sự vốn đã mạnh mẽ giữa hai nước. Hiện, Mỹ đang thực hiện cơ chế luân chuyển một sư đoàn thiết giáp tới Ba Lan định kỳ 9 tháng một lần, trong khi quân đội Ba Lan cũng hỗ trợ chiến dịch chống Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng do Mỹ dẫn đầu cùng các hoạt động của NATO tại Afghanistan.  

Về phía Ba Lan, quốc gia này cũng luôn nỗ lực cho thấy là một đồng minh có giá trị với Mỹ và NATO xét về khía cạnh chi tiêu quốc phòng. Ba Lan hiện dành 2% GDP hằng năm cho quốc phòng và hơn 20% chi tiêu quốc phòng cho việc mua sắm khí tài-vốn là tiêu chuẩn của NATO mà không nhiều nước thành viên đáp ứng được.

Hơn nữa, quân đội Ba Lan được xem là lực lượng hoạt động hiệu quả nhất tại rìa phía đông NATO. Do đó, nếu Mỹ càng củng cố sự hiện diện quân sự tại Ba Lan, quốc gia này càng có thể đóng góp nhiều hơn cho các mục tiêu và chiến dịch mà NATO triển khai trong khu vực và xa hơn nữa.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis, tất cả mới đang ở giai đoạn xem xét và bàn thảo, chưa có quyết định nào được đưa ra. Ông chủ Lầu Năm Góc cho biết, vấn đề là có rất nhiều việc cần phải làm ở đó, không chỉ là việc xây một căn cứ, mà nó còn bao gồm việc huấn luyện, bảo trì các trang thiết bị…

Tuy nhiên, trước các động thái trên, Nga đã bày tỏ lo ngại về đề nghị của Ba Lan và cho rằng việc mở rộng NATO về phía biên giới với Nga gây cản trở ổn định ở châu Âu. Giới phân tích đánh giá rõ ràng ý tưởng triển khai căn cứ quân sự thường trực của Mỹ ở Ba Lan là hành động khiêu khích chống Nga. Việc này sẽ phá vỡ Thỏa thuận Nga-NATO về quan hệ hợp tác và an ninh năm 1997, trong đó NATO cam kết “sẽ thực hiện phòng thủ tập thể và các nhiệm vụ khác bằng cách bảo đảm khả năng tương tác cần thiết, hội nhập và khả năng tăng cường, chứ không phải bằng cách bố trí lực lượng chiến đấu thường trực đáng kể”.

Hơn nữa, cần phải nhớ rằng nền tảng của NATO chính là sự gắn kết của các thành viên và hoạt động dựa trên sự đồng thuận. Tuy nhiên, ý tưởng hiện diện quân sự vĩnh viễn của Mỹ ở Ba Lan được cho là sự đe dọa nghiêm trọng đến nền tảng đó của NATO. Nhiều đồng minh NATO coi sự xuất hiện của căn cứ quân sự Mỹ tại Ba Lan hay bất kỳ nơi nào tại Trung Âu hoặc Đông Âu, đều là hành động khiêu khích không cần thiết đối với Moscow.

HẠNH NGUYÊN