Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) phụ trách chính sách cạnh tranh và kỹ thuật số Margrethe Vestager mới đây đã tiết lộ về kế hoạch này. Dự kiến trong năm tới, EU sẽ chính thức công bố dự thảo luật ngăn chặn công ty nước ngoài có các khoản trợ cấp, vay, ưu đãi thuế hay các hình thức trợ cấp nhà nước khác mua lại doanh nghiệp hoặc cạnh tranh hợp đồng với các công ty trong EU. Bà Margrethe Vestager cho rằng EU cần có các công cụ phù hợp để bảo đảm trợ cấp nước ngoài không làm biến dạng thị trường khối. Hiện EU có kiểm soát và minh bạch với trợ cấp nội khối nhưng vẫn chưa có biện pháp kiểm soát trợ cấp nước ngoài.

Theo kế hoạch, EC dự kiến ​​hợp tác với các cơ quan quản lý cạnh tranh thương mại của 27 quốc gia thành viên để rà soát bất kỳ công ty nước ngoài nào có khả năng dựa vào viện trợ nhà nước để tạo ưu thế trước các đối thủ châu Âu. Nếu phát hiện sai phạm, các công ty nước ngoài này có thể bị phạt, đồng thời bị yêu cầu hoàn trả các khoản trợ cấp nhà nước, bán tài sản hoặc quyền sở hữu công nghệ để giải quyết mối quan ngại về cạnh tranh không bình đẳng. Chính quyền các quốc gia EU và EC đều có thẩm quyền yêu cầu các công ty cung cấp tài liệu liên quan và xử phạt doanh nghiệp không tuân thủ. 

Phó chủ tịch EC Margrethe Vestager tiết lộ về kế hoạch mới của EU. Ảnh: Reuters. 

Hoạt động mua bán, sáp nhập từ các công ty nước ngoài có trợ cấp nhà nước cũng được kiểm soát chặt hơn. Theo đó, bất kỳ công ty nước ngoài nào trong vòng 3 năm trước khi mua bán, sáp nhập mà đã nhận trợ cấp nhà nước bên ngoài EU đều phải thông báo cho EC. Cơ quan này sau đó sẽ quyết định để các bên hoàn tất thương vụ này hay sẽ phải cần thêm một số điều kiện khác, ví như áp đặt quy định về thoái vốn nhà nước. Quy định này sẽ được áp dụng với những thương vụ mua bán, sáp nhập có trị giá từ 100 triệu euro (112 triệu USD) trở lên.

Các quan chức EU khẳng định công cụ mới không nhắm đến một nước hay một hình thức trợ cấp riêng biệt nào. Các khoản trợ cấp của Trung Quốc dành cho các công ty của nước này cũng sẽ được kiểm soát chặt chẽ giống như các khoản hỗ trợ tài chính, chẳng hạn như bảo lãnh vay vốn, mà các công ty của Mỹ được nhận.

Không phải ngẫu nhiên mà các quan chức EU quyết tâm theo đuổi kế hoạch lập các rào chắn bảo vệ “gà nhà” trước những kẻ săn mồi nước ngoài. Trước đó, một số nước châu Âu, bao gồm: Pháp, Đức và Italy đã thắt chặt kiểm soát đầu tư nước ngoài khi nhận thấy liên tiếp các công ty trong nước bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 rơi vào tay các nhà đầu tư Trung Quốc và Mỹ. Đầu tuần này, EC cũng thực hiện một bước đi chưa từng có tiền lệ khi đánh thuế trừng phạt hà khắc với các nhà sản xuất Trung Quốc có trụ sở tại nước ngoài. Hai công ty con của China Jushi và Zhejiang Hengshi Fiberglass Fabrics có trụ sở tại Ai Cập, chuyên sản xuất sợi thủy tinh, đã bị phát hiện nhận trợ cấp từ chính phủ, qua đó giúp họ đánh bại các đối thủ châu Âu.

Đại dịch Covid-19 dù đem lại mất mát to lớn cho châu Âu nhưng nó cũng cho thấy một thực tế: EU đang quá phụ thuộc vào các mặt hàng trang thiết bị y tế nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều này buộc các nhà lãnh đạo của liên minh phải nhìn nhận lại chính sách đầu tư ở khu vực. Ủy viên thị trường nội khối của EU Thierry Breton cho rằng sân chơi bình đẳng ở một thị trường duy nhất là trung tâm của kế hoạch mới mà EU đưa ra. Nó sẽ giúp các công ty của EU hoạt động và cạnh tranh trên phạm vi toàn cầu, từ đó thúc đẩy quyền tự chủ chiến lược của EU.

Trong bối cảnh Trung Quốc đang xây dựng một mạng lưới kinh tế toàn cầu lấy nước này làm trung tâm, còn Mỹ thì ngày càng thờ ơ với đồng minh lâu năm, EU phải đối mặt với một vấn đề nan giải: Làm cách nào bảo vệ các lợi ích của khối và tìm lại tiếng nói, tầm ảnh hưởng sau sự ra đi của nước Anh. Bảo vệ tốt những ngành công nghiệp trọng yếu, tránh để chúng rơi vào tay đối thủ nước ngoài khi cổ phiếu của hàng loạt công ty lớn lao dốc nghiêm trọng trong dịch Covid-19 có thể chưa phải là bước đi cuối cùng của EU, nhưng đây sẽ là bước đi tối quan trọng để nền kinh tế của liên minh có thể vực dậy sau cú sốc dịch bệnh.

NGỌC HÂN