Cuộc khủng hoảng phơi bày điểm yếu của ngành hàng không Ấn Độ

Cách đây hai tuần, bà Manjuri đã phải mang theo quan tài của chồng bà, đi từ thị trấn này sang thị trấn khác ở vùng Đông Bắc Ấn Độ, với hy vọng bắt được chuyến bay đưa bà đến thành phố Kolkata, nơi ông yên nghỉ cuối cùng. Nhưng hành trình khó khăn ấy đã trở nên quá sức chịu đựng, bởi sự chậm trễ của IndiGo khiến bà mắc kẹt hàng giờ đồng hồ trước khi chuyến bay cuối cùng bị hủy. Bà Manjuri là một trong hàng trăm nghìn hành khách có kế hoạch bị đảo lộn khi làn sóng hủy chuyến đột ngột của IndiGo đẩy ngành hàng không Ấn Độ vào một trong những cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất suốt nhiều năm qua.

Hành khách đứng tại quầy vé của IndiGo trong bối cảnh hàng loạt chuyến bay bị hủy tại Sân bay quốc tế Jaipur (Ấn Độ), ngày 6-12. Ảnh: Getty Images

Trong vòng hơn hai tuần, ngành hàng không Ấn Độ đã rơi vào tình trạng hỗn loạn sau khi hơn 2.700 chuyến bay của IndiGo bị hủy. RT miêu tả những gì xảy ra tại các sân bay Ấn Độ khi đó giống một cuộc khủng hoảng nhân đạo hơn là sự gián đoạn hàng không thông thường. Hàng nghìn hành khách bị mắc kẹt, phải ngủ trên sàn sân bay. Hành lý chất đống tại các nhà ga, hàng dài người xếp hàng với vẻ ngoài mệt mỏi và bảng thông báo khởi hành liên tục hiển thị những chuyến bay bị hủy. Đây là cảnh tượng hiếm thấy trong lịch sử ngành hàng không Ấn Độ.

IndiGo hiện nắm giữ tới 2/3 thị trường hàng không nội địa Ấn Độ, vận hành khoảng 2.200 chuyến bay mỗi ngày. Tuy nhiên, hãng hàng không giá rẻ này đã trở nên lúng túng trước các quy định mới của chính phủ về tăng thời gian nghỉ ngơi cho phi công, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng. Hậu quả là hơn 2.000 chuyến bay đã bị hủy chỉ trong vài ngày, làm ảnh hưởng đến nửa triệu hành khách và "thổi bay" hàng tỷ USD giá trị vốn hóa của công ty.

Suốt nhiều năm qua, IndiGo là biểu tượng của sự bùng nổ hàng không Ấn Độ, với mô hình giá rẻ, đúng giờ và mạng bay phủ rộng. Hãng được xem là hiện thân cho giấc mơ khiến “người đi dép lê cũng có thể đi máy bay”-câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi khi nhắc tới tham vọng phát triển ngành hàng không phục vụ cho mọi tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng lần này đã phơi bày một vấn đề đáng lo ngại: Toàn ngành hàng không Ấn Độ đang phụ thuộc quá lớn vào một số ít hãng bay lớn như IndiGo. Với việc IndiGo nắm 65% thị phần và đối thủ xếp thứ hai là Air India nắm 27%, ngành này đang vận hành ở thế "song mã". Hai hãng bay lớn kiểm soát tới khoảng 92% thị phần, tạo ra cấu trúc quyền lực tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trên nhiều đường bay nối các thành phố nhỏ, IndiGo gần như độc quyền. Sau khi IndiGo hủy hàng loạt chuyến bay do thiếu phi hành đoàn, các hãng hàng không như Air India và SpiceJet đã bổ sung thêm chuyến bay để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến, nhưng vẫn không đủ cứu vãn tình hình.

Trước mắt, cơ quan quản lý hàng không Ấn Độ đã yêu cầu IndiGo cắt giảm 10% số chuyến bay nhằm ổn định hoạt động, đồng thời có một số biện pháp hỗ trợ IndiGo như tạm thời cho phép nới quy định áp dụng với phi công trong ngắn hạn. Ông Ram Mohan Naidu Kinjarapu, Bộ trưởng Hàng không dân dụng Ấn Độ cho biết: "Những rối loạn vừa qua tại IndiGo xuất phát từ sự hạn chế trong công tác sắp xếp phi hành đoàn. Chính vì vậy, để sớm khôi phục hoạt động bình thường, chúng tôi đã tạm thời nới lỏng một số quy định về giới hạn giờ bay cho IndiGo. Tuy nhiên, do nhận thấy vấn đề này chỉ xảy ra ở IndiGo, chính phủ đã thành lập một ủy ban điều tra nhằm xác định nguyên nhân và trách nhiệm cụ thể".

Sự cố lần này gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới hình ảnh của IndiGo và khiến giá cổ phiếu của InterGlobe Aviation-công ty mẹ của IndiGo giảm mạnh. Giới quan sát nhận định đây là bài học lớn với IndiGo nhưng cũng là lời cảnh báo rõ ràng với ngành hàng không Ấn Độ rằng phát triển nhanh cần đi kèm với đa dạng hóa và cạnh tranh lành mạnh, nếu không cái giá phải trả có thể rất đắt. 

Ấn Độ hiện là thị trường hàng không tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Trong một thập kỷ qua, số lượng sân bay tại quốc gia này đã tăng gấp đôi và dự kiến sẽ còn tăng mạnh hơn nữa trong 5 năm tới. Theo Chủ tịch công ty tư vấn Starair Consulting, ông Harsh Vardhan, với đà phát triển nhanh như vậy, Chính phủ Ấn Độ cần phải có những điều chỉnh chính sách phù hợp để khuyến khích các doanh nghiệp mới gia nhập thị trường hàng không, tạo ra sân chơi bình đẳng trong ngành này.