“Cuộc chiến” pháp lý dài 3 năm

Theo The Washington Post, Văn phòng Tổng Thanh tra đặc biệt về tái thiết Afghanistan (SIGAR) là một cơ quan do Quốc hội Mỹ lập nên vào năm 2008 với nhiệm vụ “điều tra sự lãng phí và gian lận tại vùng chiến sự Afghanistan”. Năm 2014, dưới sự chỉ đạo của Giám đốc SIGAR là John Sopko, cơ quan này chuyển trọng tâm từ nhiệm vụ kiểm toán sang tìm hiểu những thất bại về chính sách của chính quyền Washington tại Afghanistan để giúp “Mỹ không lặp lại sai lầm trong tương lai khi đưa quân sang một quốc gia hoặc tìm cách tái thiết một quốc gia đổ nát”.

Đó là lý do tại sao SIGAR tiến hành hàng loạt những cuộc phỏng vấn với các tướng lĩnh, nhà ngoại giao, nhân viên cứu trợ Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng như giới chức Afghanistan. Từ năm 2016, SIGAR đã công bố các báo cáo vốn dựa một phần vào các cuộc phỏng vấn này, nhấn mạnh những vấn đề tồn tại và đưa ra các khuyến nghị để chính quyền Washington có thể ổn định tình hình quốc gia Tây Nam Á.

Tuy nhiên, tờ The Washington Post cho biết các báo cáo của SIGAR đã bỏ qua nhiều chỉ trích “gay gắt và thẳng thắn nhất” của những quan chức được phỏng vấn. Sau “cuộc chiến” pháp lý kéo dài 3 năm, cuối cùng tờ The Washington Post đã buộc SIGAR phải cung cấp hơn 2.000 trang tài liệu ghi chép chưa từng được công bố về các cuộc phỏng vấn với hơn 600 người có “vai trò trực tiếp” trong cuộc chiến Afghanistan.

Bóp méo số liệu

Theo các tài liệu mà tờ The Washington Post gọi là “Hồ sơ Afghanistan”, giới chức cấp cao Mỹ đã thêu dệt nên một “viễn cảnh tươi đẹp” về cuộc chiến tại quốc gia Tây Nam Á trong suốt 18 năm qua, “đưa ra những tuyên bố màu hồng mà họ thừa biết là không đúng” và “che giấu một bằng chứng rõ ràng rằng cuộc chiến này không thể thắng lợi”. Trong khi lâu nay các tổng thống, tướng lĩnh quân đội và các nhà ngoại giao Mỹ vẫn luôn trấn an người dân hết năm này qua năm khác rằng họ đang đạt được bước tiến tại Afghanistan và “cuộc chiến tại đây là xứng đáng”, các cuộc phỏng vấn của SIGAR đã phơi bày thực tế rằng chính quyền Washington cố ý “liên tục và trắng trợn” đánh lừa công chúng. Chính Giám đốc SIGAR John Sopko cũng thừa nhận các tài liệu trên cho thấy “người dân Mỹ liên tục bị lừa gạt bởi những lời lẽ dối trá”.

Tổng thống Donald Trump phát biểu trước các binh sĩ Mỹ tại căn cứ Bagram ở Afghanistan ngày 28-11 vừa qua. Ảnh: Getty Images. 

Dù là tại các sở chỉ huy của quân đội Mỹ ở Afghanistan hay tại Nhà Trắng, bóp méo số liệu thống kê để làm ra vẻ như Mỹ đang giành chiến thắng đã trở thành “chuyện thường tình”. “Mọi số liệu đều bị sửa đổi để vẽ nên bức tranh tốt nhất. Ví dụ như các cuộc khảo sát hoàn toàn không đáng tin cậy nhưng lại củng cố cho quan điểm rằng mọi thứ chúng tôi đang làm là đúng” - Đại tá Bob Crowley, Cố vấn cấp cao cho các chỉ huy quân đội Mỹ giai đoạn 2013-2014 trả lời phỏng vấn.

Hao người tốn của

Tờ The Washington Post dẫn số liệu của Lầu Năm Góc, Bộ Ngoại giao và Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) cho biết, kể từ năm 2001, Mỹ đã triển khai hơn 775.000 binh lính tới Afghanistan, trong số đó 2.300 người đã thiệt mạng và 20.589 người khác bị thương, đồng thời chi khoảng 934 đến 978 tỷ USD cho cuộc chiến tại đây (chưa kể chi phí y tế cho các thương binh, bệnh binh). Các cuộc phỏng vấn cho thấy giới chức chính quyền Tổng thống George W.Bush, Barack Obama và Donald Trump không ít lần thừa nhận các chiến lược tác chiến của Mỹ tại Afghanistan là “thiếu sót chết người” và Washington đã lãng phí một số tiền khổng lồ khi tìm cách “biến Afghanistan trở thành một quốc gia hiện đại”. “Chúng tôi thiếu sự hiểu biết căn bản về Afghanistan. Chúng tôi không biết mình đang làm gì. Chúng tôi cố đạt được gì? Chúng tôi không biết một tí gì về mục đích của mình ở đây?” - tướng về hưu Douglas Lute từng phục vụ dưới thời chính quyền Tổng thống George W.Bush và Barack Obama trả lời phỏng vấn của SIGAR hồi năm 2015.

Trong khi đó, Jeffrey Eggers, cựu lính đặc nhiệm SEAL của Hải quân Mỹ, đồng thời là một nhân viên Nhà Trắng dưới thời chính quyền Tổng thống George W.Bush và Barack Obama cho rằng nước Mỹ đã chi quá nhiều tiền một cách vô bổ cho cuộc chiến tại Afghanistan: “Chúng ta đã nhận được gì khi bỏ ra cả gần 1.000 tỷ USD? Có đáng hay không? Sau khi trùm khủng bố Osama bin Laden bị tiêu diệt, tôi đã nói rằng có lẽ y đang cười dưới mồ vì bao nhiêu tiền của chúng ta đã đổ vào Afghanistan”.

“Lịch sử không bao giờ lặp lại nhưng nó thường gieo vần”

Tờ Politico cho rằng “Hồ sơ Afghanistan” khiến người ta liên tưởng tới “Hồ sơ Lầu Năm Góc” được tờ The New York Times tiết lộ vào năm 1971 phơi bày sự dối trá của Chính phủ Mỹ với người dân nước này về cuộc chiến tranh Việt Nam. Trong khi đó, tờ The Guardian cho biết nhà làm phim tài liệu kỳ cựu của Mỹ Ken Burns đã nhận xét trên mạng xã hội Twitter rằng: “Mark Twain từng nói “lịch sử không bao giờ lặp lại nhưng nó thường gieo vần”. “Hồ sơ Afghanistan” và “Hồ sơ Lầu Năm Góc” chắc chắn gieo vần theo nghĩa đó”.

Phản ứng trước cáo buộc của tờ The Washington Post, trong một tuyên bố, Trung tá Thomas Campbell, phát ngôn viên Lầu Năm Góc khẳng định Bộ Quốc phòng Mỹ “chưa bao giờ có ý định lừa dối Quốc hội hay công chúng”. Tờ The Washington Times dẫn lời Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley cho rằng, mục tiêu ban đầu khi Mỹ đưa quân sang Afghanistan vào năm 2001 là “ngăn chặn việc đất nước này bị sử dụng làm bàn đạp để thực hiện các cuộc tấn công nhằm vào nước Mỹ”. “Đó là những gì chúng ta vạch ra để thực hiện và cho đến nay đã thành công” - tướng Mark Milley khẳng định.

HOÀNG VŨ