"Chiến trường mới" của các "gã khổng lồ” công nghệ

Một trong những hãng công nghệ lớn đang chinh phục châu Phi với tốc độ nhanh chóng mặt là Công ty trí tuệ nhân tạo (AI) Trung Quốc DeepSeek. Với chi phí sử dụng rẻ hơn cho các doanh nghiệp và mức tiêu thụ năng lượng thấp hơn, DeepSeek có lợi thế lớn so với các đối thủ công nghệ khác cũng đang nhắm tới thị trường tiềm năng châu Phi.

Theo Bloomberg, mô hình của DeepSeek “rẻ hơn 27 lần khi sử dụng” so với các đối thủ Mỹ như ChatGPT-4, nhưng vẫn mang lại hiệu năng tương đương nhờ kiến trúc đổi mới và tài nguyên phần cứng khiêm tốn. DeepSeek tiêu thụ ít tài nguyên phần cứng và năng lượng hơn đáng kể so với ChatGPT nhờ cấu trúc “Mixture of Experts (MoE)”. Khác với ChatGPT, vốn kích hoạt toàn bộ tham số trong mỗi truy vấn, DeepSeek chỉ kích hoạt một phần module cần thiết, từ đó giảm đáng kể mức tiêu thụ GPU và năng lượng, vì vậy, giảm chi phí.

Công ty Lelapa AI của Nam Phi đang thử nghiệm các mô hình trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc tại Johannesburg. Ảnh: Bloomberg

Ngoài ra, trong khi các “mô hình độc quyền” khác yêu cầu người sử dụng trả phí bản quyền và truy cập hạ tầng, DeepSeek chỉ tính tiền theo năng lực tính toán thực tế sử dụng. Mức phí dựa trên token, tức là từ hoặc đoạn văn bản nhỏ mà mô hình xử lý để tạo nội dung. Tập đoàn công nghệ Trung Quốc Huawei, đối tác của start-up này, thậm chí tặng 2 triệu token miễn phí mỗi ngày cho người dùng. Không chỉ lợi thế kinh tế giúp DeepSeek chiếm ưu thế so với các đối thủ, mà chính ưu thế kỹ thuật là một điểm cộng của nền tảng này. Theo Bloomberg, nhiều yếu tố khiến các mô hình đến từ Thung lũng Silicon của Mỹ không phù hợp với người dùng châu Phi. Các mô hình Mỹ cần nhiều token hơn để xử lý các ngôn ngữ hiếm hoặc không phổ biến, khiến chi phí tính toán cao hơn cho người không dùng tiếng Anh. Thêm nữa, do dữ liệu huấn luyện phần lớn là của phương Tây, các mô hình này thường bỏ qua các sắc thái văn hóa, gán sai giới tính của một người theo tên, hoặc tạo hình ảnh phản ánh định kiến chủng tộc, càng khiến các mô hình của các hãng công nghệ phương Tây bị kém hấp dẫn hơn.

Châu Phi với 2,5 tỷ dân dự kiến vào năm 2050, đang trở nên hấp dẫn với các tập đoàn công nghệ. Theo Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), đóng góp tiềm năng của nền kinh tế số châu Phi có thể đạt 712 tỷ USD, tương đương 8,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của lục địa này vào năm 2050. Với tốc độ tăng dân số nhanh nhất thế giới và nền kinh tế số đang bùng nổ, châu Phi đang tự định vị trong cuộc cách mạng công nghệ toàn cầu. Cả các chính phủ lẫn các start-up đều nhân rộng sáng kiến nhằm bảo đảm rằng tương lai của lục địa sẽ không được quyết định mà thiếu sự hiện diện của họ.

Tại châu Phi, AI có tiềm năng giúp nền kinh tế của lục địa này tăng trưởng ước tính từ 2,9 đến 4,8 tỷ USD vào năm 2030. Nhận thấy được triển vọng của AI, các bên liên quan tại châu Phi, bao gồm các hãng công nghệ đang ngày càng định vị mình để đẩy nhanh việc áp dụng AI và nhận ra những lợi ích của nó. Alexander Tsado, đồng sáng lập nhóm “Alliance4AI” tại Johannesburg (Nam Phi), nói với tạp chí African Business rằng các công cụ AI có thể cải thiện khả năng tiếp cận y tế ở vùng nông thôn, thúc đẩy tài chính bao trùm bằng cách giúp ngân hàng tiếp cận cộng đồng bị bỏ sót và hỗ trợ nông dân phát hiện bệnh ở cây trồng, tăng năng suất. Ông nói thêm: “AI ở châu Phi có thể biến đổi cuộc sống hàng trăm triệu người”.

Tuy nhiên, những hạn chế không phải là không có. Ở một lục địa mà hạ tầng công nghệ thông tin và ngân sách còn hạn chế, việc phát triển các hệ sinh thái AI, huấn luyện các mô hình trên dữ liệu và ngôn ngữ bản địa, rồi lưu trữ chúng tại chỗ là một nhiệm vụ vừa chiến lược vừa phức tạp.

Doanh nhân và học giả chuyên về AI tại Pretoria, Kennedy Chengeta cho rằng dù lợi ích của AI được thừa nhận rộng rãi, vấn đề chủ quyền vẫn là thách thức lớn. Ở châu Phi, việc tận dụng AI này cũng tiềm ẩn rủi ro. Hãng tin Ecofin cảnh báo lục địa này cần giữ quyền kiểm soát hạ tầng số và dữ liệu chiến lược của mình để tránh phụ thuộc vào các thuật toán bị kiểm soát từ bên ngoài. Ecofin cho rằng dữ liệu là “nguồn tài nguyên quý giá mới của kỷ nguyên số”. Châu Phi đã sản xuất ra khối lượng thông tin khổng lồ (sách, bài viết, tweet, giao dịch tài chính, dữ liệu y tế và khoa học) dùng để huấn luyện các mô hình AI. Theo Ecofin: “Phải đàm phán cẩn trọng về việc sử dụng nguồn nguyên liệu này để châu Phi không trở thành khán giả thụ động trong cuộc chiến công nghệ toàn cầu”.

Ngoài ra, vấn đề chi phí cũng là một trong những rào cản lớn đối với việc áp dụng AI ở châu Phi. Nhiều quốc gia thiếu trung tâm dữ liệu nội địa và hạ tầng tính toán hiện đại, buộc doanh nghiệp phải dùng dịch vụ đám mây đắt đỏ từ các nhà cung cấp quốc tế. Sự phụ thuộc này không chỉ làm tăng chi phí vận hành mà còn hạn chế khả năng mở rộng của cả lục địa./.