Báo cáo cho biết, lực lượng Taliban là “mối đe dọa nghiêm trọng và ngày càng lớn” đối với chính phủ Afghanistan. “Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ không thoải mái khi đọc báo cáo này vì họ đang muốn chấm dứt sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Afghanistan. Tổng thống Biden đã cam kết rút toàn bộ số binh lính Mỹ còn lại trước ngày 11-9 tới, đúng dịp kỷ niệm 20 năm vụ tấn công khủng bố 11-9”, CNN nhấn mạnh.

CNN cho biết, việc Mỹ rút quân diễn ra cùng thời điểm tình trạng bạo lực tại Afghanistan ở mức cao nhất trong hai thập niên qua. Theo báo cáo, 2020 là “năm bạo lực nhất được Liên hợp quốc ghi nhận tại Afghanistan”. Các vụ bạo lực đã tăng hơn 60% trong 3 tháng đầu năm 2021 so với cùng kỳ năm ngoái. Lực lượng Taliban “đứng sau đa số những vụ ám sát có mục tiêu cụ thể-vốn đã trở thành một đặc trưng của tình trạng bạo lực tại Afghanistan nhằm làm suy yếu năng lực của chính phủ cũng như đe dọa người dân nước này”. Một số nhân vật chóp bu của Taliban không quan tâm tới tiến trình hòa bình tại Afghanistan, “phản đối các cuộc hòa đàm và ủng hộ một giải pháp quân sự”.

Hiện trường một vụ đánh bom xe tại thành phố Jalalabad, thủ phủ của tỉnh Nangarhar ở miền Đông Afghanistan vào ngày 2-6 vừa qua. Ảnh: Tân Hoa xã

Báo cáo của Liên hợp quốc đánh giá tình hình an ninh tại Afghanistan lúc nào cũng “căng thẳng và đầy thách thức trong lịch sử gần đây”. “Taliban ngày càng liều lĩnh tiến hành các cuộc tấn công trong những khoảng thời gian dài hơn trong khi lại tự do di chuyển nhiều hơn. Điều này cho phép Taliban huy động lực lượng quanh các thủ phủ và các quận trung tâm, tạo điều kiện cho lực lượng này lúc nào cũng có thể sẵn sàng tiến hành các cuộc tấn công”, báo cáo khẳng định.

Taliban cũng được cho là đang “tìm cách định hình các hoạt động quân sự trong tương lai khi mà số lượng binh lính nước ngoài sắp rút đi không còn đủ khả năng đáp trả hiệu quả”. Theo báo cáo, Taliban “giành giật hoặc kiểm soát ước tính 50-70% vùng lãnh thổ ở bên ngoài các khu vực đô thị trung tâm của Afghanistan trong khi duy trì sự kiểm soát trực tiếp đối với hơn 57% các đơn vị hành chính cấp quận, huyện”. Bất chấp cuộc chiến Afghanistan đã kéo dài 20 năm qua, số lượng các tay súng Taliban “vẫn còn nhiều” và “việc chiêu mộ chiến binh vẫn diễn ra đều đặn”. Liên hợp quốc ước tính, Taliban hiện có khoảng 58.000 đến 100.000 tay súng.

Báo cáo của Liên hợp quốc cũng lưu ý tới nguồn thu tài chính của Taliban. Năm 2020, ước tính Taliban đã kiếm được khoảng trên 400 triệu USD từ hoạt động khai thác khoáng sản cùng những nguồn thu tương tự từ cây thuốc phiện. Báo cáo phát hiện “Taliban ngày càng sử dụng việc mở rộng kiểm soát lãnh thổ để moi tiền từ các dịch vụ cơ sở hạ tầng công cộng như xây dựng đường sá, viễn thông, vận tải đường bộ”. Nhờ có nguồn tài chính dồi dào mà Taliban đã đầu tư mạnh vào các loại vũ khí ngày càng tinh vi hơn.

Theo thỏa thuận hòa bình mà chính quyền Mỹ dưới thời Donald Trump ký với Taliban vào tháng 2 năm ngoái, Taliban cam kết chỉ đạo tất cả các thành viên của lực lượng này “không hợp tác với các nhóm hay cá nhân nào đe dọa an ninh của Mỹ và các đồng minh” để đổi lại việc Washington rút toàn bộ binh lính khỏi Afghanistan. Tuy nhiên, báo cáo của Liên hợp quốc lại chỉ ra rằng, Taliban vẫn “liên hệ mật thiết” với al-Qaeda-mạng lưới khủng bố quốc tế vừa qua đã đe dọa tiến hành “cuộc chiến chống lại nước Mỹ trên tất cả các mặt trận”. Taliban và al-Qaeda “không có dấu hiệu đoạn tuyệt với nhau” thậm chí nếu hai bên có tạm thời tìm cách che giấu mối quan hệ đi nữa.

Theo báo cáo, “một bộ phận đáng kể” các thủ lĩnh al-Qaeda được cho là vẫn đang hiện diện tại khu vực biên giới Afghanistan-Pakistan. Ngoài ra, ước tính có khoảng 8.000 đến 10.000 chiến binh nước ngoài thuộc các nhóm khủng bố khác nhau “đang được Taliban dung túng hoặc bảo vệ”. Mặc dù tin rằng Taliban đang tìm cách thực hiện sự kiểm soát lớn hơn đối với al-Qaeda nhưng báo cáo cũng nêu rõ “không thể chắc chắn rằng Taliban sẽ thực hiện cam kết ngăn chặn bất kỳ mối đe dọa quốc tế nào trong tương lai xuất phát từ al-Qaeda tại Afghanistan”. Al-Qaeda duy trì liên lạc với Taliban, song lại “giảm thiểu liên hệ công khai với các thủ lĩnh Taliban nhằm tránh thu hút sự chú ý cũng như gây phương hại tới vị thế ngoại giao của Taliban liên quan tới thỏa thuận hòa bình ký tại Doha, Qatar”.

Báo cáo của Liên hợp quốc cảnh báo, trước mắt, Taliban có thể “thực hiện các cuộc tấn công nhằm vào các lực lượng nước ngoài đang rút khỏi Afghanistan nhằm ghi điểm tuyên truyền trước Mỹ. “Ý định của Taliban dường như sẽ tiếp tục tăng cường vị thế quân sự như là chiêu bài mặc cả. Lực lượng này tin rằng có thể đạt được gần như mọi mục tiêu thông qua thương lượng, hoặc bằng vũ lực nếu cần”, báo cáo kết luận.

HOÀNG VŨ