QĐND - Chưa đầy hai tháng sau khi hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương  981 trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, mới đây Trung Quốc đã triển khai thêm 4 giàn khoan khác tại Biển Đông. Nhận định về động thái này của Bắc Kinh khi trả lời phỏng vấn Báo Deutsche Welle (DW) của Đức, Tiến sĩ I-an Xto-ri (Ian Storey), nhà phân tích thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) ở Xin-ga-po, cho rằng động thái mới này là nhằm tạo tiền lệ cho yêu sách chủ quyền với hầu hết Biển Đông. Báo Quân đội nhân dân xin giới thiệu nội dung cuộc phỏng vấn.

DW: Có phải Trung Quốc đang tạo ra tiền lệ bằng cách đưa thêm nhiều giàn khoan xuống Biển Đông?

Tiến sĩ I-an Xto-ri: Đúng như vậy. Chúng ta sẽ còn thấy Bắc Kinh triển khai nhiều giàn khoan hơn trong tương lai.

DW: Trung Quốc đang gửi thông điệp gì tới các nước láng giềng thông qua những động thái này?

Tiến sĩ I-an Xto-ri: Trung Quốc đang muốn nói với các nước láng giềng rằng, nước này muốn khẳng định cái gọi là "quyền lịch sử" đối với nguồn tài nguyên biển như dầu mỏ, khí đốt và ngư nghiệp bên trong “đường chín đoạn” (đường lưỡi bò), vốn bị các chuyên gia pháp lý quốc tế xem là trái với Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982).

Tàu Trung Quốc chèn ép, cố ý đâm va tàu thực thi pháp luật của Việt Nam. (Ảnh: Khánh Hiếu-Quang Vũ/TTXVN)

DW: Động thái mới nhất phù hợp thế nào với toàn bộ chiến lược lãnh thổ của Trung Quốc trên Biển Đông?

Tiến sĩ I-an Xto-ri: “Lãnh thổ" tức là vùng đất, hay trong trường hợp này là các bãi san hô có tranh chấp. Những gì chúng ta đang bàn đến ở đây chính là một nỗ lực của Trung Quốc nhằm khẳng định quyền tài phán trong lĩnh vực hàng hải.

DW: Trước các động thái của Trung Quốc, các nước Đông Nam Á có những lựa chọn nào để ứng phó?

Tiến sĩ I-an Xto-ri: Các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông có rất ít lựa chọn. Các nước này chắc chắn không muốn đối đầu quân sự với Trung Quốc bởi Bắc Kinh sẽ chiếm ưu thế khi quân đội nước này đã thực hiện chương trình hiện đại hóa nhanh chóng trong hai thập niên qua. Cũng có thể sử dụng kênh ngoại giao như Việt Nam đang tiến hành, đó là yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan nhưng chắc chắn Bắc Kinh sẽ phớt lờ đề nghị này.

Tôi nghĩ lựa chọn tốt nhất cho Việt Nam là tăng cường hành động pháp lý tại Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS) ở La-hay, Hà Lan, đối với giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc. Tuy nhiên, ngay cả khi ITLOS ra phán quyết có lợi cho Việt Nam, tôi nghĩ rằng Trung Quốc sẽ lại phớt lờ và chấp nhận tổn thất về uy tín.

DW: Cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ, có thể làm gì để đưa căng thẳng xuống thang?

Tiến sĩ I-an Xto-ri: Các lựa chọn cũng rất hạn chế. Mỹ sẽ không mạo hiểm xung đột với Trung Quốc vì sự hiện diện của các giàn khoan ở Biển Đông. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế cần tiếp tục lên tiếng bày tỏ quan ngại đối với hành động đơn phương, khiêu khích làm phương hại đến hòa bình và ổn định khu vực của Trung Quốc.

Cộng đồng quốc tế cũng cần tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do hàng hải, và rằng Trung Quốc nên tuân thủ UNCLOS 1982. Điều quan trọng là cuộc khủng hoảng hiện nay sẽ chỉ được giải quyết khi Trung Quốc rút giàn khoan Hải Dương 981 vào ngày 15-8 tới như nước này tuyên bố. Một cuộc khủng hoảng mới sẽ xuất hiện khi một giàn khoan được hạ đặt lần nữa vào các vùng biển tranh chấp, rất có thể vào EEZ của Phi-líp-pin. Đó thực sự sẽ là một phép thử đối với mối quan hệ đồng minh Mỹ - Phi-líp-pin.

LÂM TOÀN (dịch)