QĐND - Sáng 30-4-1975, lúc 9 giờ 30 phút, khi Lữ đoàn biệt động 316 của Quân giải phóng miền Nam Việt Nam cử một tiểu đội cải trang thành lính ngụy bất ngờ ập vào chiếm giữ Dinh Tổng Tham mưu trưởng quân ngụy Cao Văn Viên, thì gặp một viên thượng sĩ làm nhiệm vụ văn thư như đang chờ sẵn. Viên thượng sĩ có dáng người còm nhom này cẩn thận niêm cất nguyên vẹn và bàn giao toàn bộ hồ sơ, giấy tờ mật của Bộ Tổng tham mưu ngụy cho Quân giải phóng. Sau này, chúng ta mới biết viên thượng sĩ đó chính là điệp viên mang bí số H3 của ta. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, với vỏ bọc nhân viên văn thư lưu trữ, H3 đã sao chụp, cung cấp cho ta nhiều tin tức, tài liệu tuyệt mật trong cơ quan cao cấp của địch, mang tầm chiến lược. Hàng chục năm sau ngày đất nước thống nhất, danh tính của H3 được công khai là Đại tá, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Văn Minh. Tuy nhiên, Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) vẫn không tin và không hiểu nổi vì sao chúng ta lại có thể xây dựng được một điệp viên siêu hạng, làm công việc giữ tài liệu mật ngay trong sào huyệt của quân ngụy.
Người có công vận động H3 về với cách mạng là bà Sáu Chi (Nguyễn Thùy Chi). Bà Sáu Chi sinh năm 1936, ở Phnôm Pênh. Bố của bà là công chức cho Tòa khâm sứ Pháp tại Cam-pu-chia, nhưng ông ngầm tham gia Việt Nam thanh niên Cách mạng đồng chí Hội. Năm 1954, bố bà tập kết ra Bắc, nhưng bà Sáu Chi ở lại công tác tại Sở Y tế Nam Bộ. Năm 1960, trong một lần đi công tác, bà bị địch bắt và giam đến năm 1964 mới được thả. Năm 1966, Sáu Chi kết hôn với bác sĩ Nguyễn Văn An, người cùng công tác trong Ban Dân y Khu 9. Năm 1970, do yêu cầu công tác, Sáu Chi đành đem cậu con trai mới hai tuổi về Sài Gòn để gửi người em gái của chồng là bà Nguyệt nuôi dưỡng. Trong những lần lén về Sài Gòn thăm con, Sáu Chi gặp người em trai của chồng có tên Nguyễn Văn Minh (Ba Minh), lúc đó bị bắt đi quân dịch cho quân ngụy. Ông Ba Minh đã gửi Sáu Chi đem con trai mình là Nguyễn Minh Hoàng vào căn cứ để trốn quân dịch.
Năm 1973, trước yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cấp trên đề nghị bà Sáu Chi về Biên Hòa, móc nối, xây dựng mạng lưới tình báo ở đây, nhưng không thành. Bà Sáu Chi quyết định thay đổi kế hoạch, đề nghị cấp trên cho phép móc nối với em chồng, lúc này làm văn thư trong Dinh Tổng Tham mưu trưởng quân ngụy. Được cấp trên đồng ý, bà vận động Ba Minh đi theo cách mạng, trở thành điệp viên với bí số H3. Lưới tình báo H3 của Nguyễn Văn Minh hoạt động vô cùng hiệu quả, nhất là giai đoạn cuộc chiến tranh giải phóng bước vào thời khắc quyết định .
Hơn ba thập kỷ sau, đến năm 2006, cái tên H3 vẫn là một bí ẩn đối với tình báo Mỹ. Trong hội thảo quốc tế về “Tình báo trong Chiến tranh Việt Nam”, do Trung tâm Việt Nam, thuộc Đại học Công nghệ Tếch-dớt cùng Trung tâm Nghiên cứu tình báo thuộc CIA, một cựu nhân viên CIA, căn cứ từ nhận định của một số nhân vật có uy tín và những đoạn hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Văn Tiến Dũng, cùng một vài chi tiết báo chí khác, đã chắp nối và phỏng đoán rằng: “Đúng là phải có một điệp viên cộng sản từng nằm ngay trong lòng Bộ Tổng tham mưu (ngụy). Dường như không phải là sĩ quan cao cấp, không phải là tùy tùng thân cận của Tổng thống Thiệu, song chắc chắn nhân vật này đã gửi ra Bộ Chính trị Bắc Việt nhiều tin tình báo chiến lược”.
HỒNG HẢI