Trung đoàn ra đời từ Mùa thu Cách mạng

QĐND - Đã thành thông lệ, từ hàng chục năm nay, vào những ngày mùa thu lịch sử, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ từng sống, chiến đấu, công tác tại Trung đoàn 95 (Trung đoàn Măng Yang- 95a) qua các thời kỳ, lại tụ họp ở thủ đô Hà Nội để kỷ niệm ngày truyền thống của  trung đoàn (23-8-1945).

Trải qua gần 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 95 đã đi qua hai cuộc chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ, làm nhiệm vụ quốc tế ở Cam-pu-chia và hiện nay tiếp tục cùng toàn quân xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Ra đời trên mảnh đất Quảng Trị theo Quân lệnh số 2 về xây dựng lực lượng vũ trang của UBND cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Trị, Trung đoàn 95-tiền thân là Chi đội Giải phóng quân Nguyễn Thiện Thuật-hoạt động chủ yếu ở mặt trận Bình-Trị-Thiên trong kháng chiến chống Pháp và đã lập nên những chiến công xuất sắc ở Nam Đông, Sen Bàng, Ba Đồn, Mỹ Hòa, Cửa Phú, Hang Bò, đồng thời hành quân ra Bắc tiến đánh thị xã Phủ Lý (Hà Nam) tham gia giải phóng TP Nam Định...
 

Các cán bộ nguyên chỉ huy Trung đoàn 95 vui mừng gặp lại nhau trong ngày truyền thống.

Bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cuối năm 1965, trong đội hình Sư đoàn 325, Trung đoàn 95 lên đường vào Nam chiến đấu. Trận đầu ra quân, trung đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, tiêu diệt và bắt làm tù binh toàn bộ quân địch tại căn cứ A Sầu, giải phóng khu vực tây Thừa Thiên. Sau chiến thắng A Sầu, trung đoàn vào Tây Nguyên, giữa lúc Mỹ-ngụy đang tiến hành cuộc phản công chiến lược mùa khô lần thứ nhất. Quân Mỹ mở các cuộc hành quân đến sát biên giới Việt Nam - Cam-pu-chia nhằm tìm diệt bộ đội chủ lực ta, đẩy quân ta ra ngoài biên giới.

Trong đội hình Sư đoàn 325, trung đoàn tổ chức các trận chiến đấu phục kích đánh địch có hiệu quả ở khu vực gần bãi “Đi-na-mô”, phía Bắc sông Ia Đrăng. Để đẩy mạnh chiến tranh du kích cùng với phát triển chiến tranh chính quy, cuối năm 1966, Đảng ủy và Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên quyết định tách Trung đoàn 95 từ Sư đoàn 325 thành trung đoàn chủ lực tại chỗ, độc lập tác chiến ở vùng sau lưng địch. Trung đoàn được đưa vào đứng chân trên địa bàn huyện 4, 5, 6 tỉnh Gia Lai, tác chiến chủ yếu trên trục đường giao thông chiến lược 19, khu vực đèo Măng Yang, đông thị xã Plei-cu. Tại đây, trung đoàn trải qua biết bao thử thách, gian khổ, xa Bộ tư lệnh, cơ quan mặt trận, xa hậu phương. Cấp trên chỉ hướng dẫn vùng đứng chân trên bản đồ; đường đi, trung đoàn tự mở lấy; chiến trường tự lựa chọn và thiết kế; cách đánh tự tìm ra; lương thực, thực phẩm dựa vào dân và tự sản xuất để bảo đảm đời sống bộ đội. Có những lúc tưởng chừng như trung đoàn không vượt qua nổi những khó khăn chồng chất. Nhưng hoàn cảnh đó đã tạo cho trung đoàn một bản lĩnh vững vàng, một ý chí tự lực tự cường cao và hình thành những phẩm chất trung thực, thủy chung, nghĩa tình sâu đậm trong cán bộ, chiến sĩ. Cố Thượng tướng, Giáo sư Hoàng Minh Thảo, nguyên Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên đánh giá: “Tinh thần chịu đựng khó khăn và có nhiều sáng tạo để chiến đấu giành thắng lợi của cán bộ và chiến sĩ trung đoàn là rất đáng khâm phục. Trung đoàn đã nêu những tấm gương sáng cho toàn Mặt trận Tây Nguyên và quân đội ta học tập”.

Vượt qua mọi khó khăn, thử thách, trong 3 năm, từ năm 1967 đến năm 1970, trung đoàn đã tổ chức nhiều trận đánh giao thông nổi tiếng, đạt hiệu quả cao trên Đường 19-khu vực đèo Măng Yang, biến nơi đây trở thành “con đường kinh hoàng” của địch.

Năm 1971, địch mở cuộc tiến công ra Đường 9-Nam Lào, hòng cắt đứt tuyến vận tải quân sự chiến lược Trường Sơn của ta. Ở Tây Nguyên, chúng mở cuộc hành quân ra vùng “ba biên giới”. Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên hạ quyết tâm đánh bại cuộc hành quân ra vùng “ba biên giới” của địch; đồng thời mở mặt trận thứ hai ở khu vực tây nam Plei-cu, trên khu tam giác Phú Nhơn-Phú Thiên-Mỹ Trạch (huyện Chư Sê ngày nay) nhằm tập trung đánh bại âm mưu bình định của địch, phá ấp giành dân, làm tan rã hệ thống kìm kẹp của chính quyền ngụy từ quận đến xã, thu hút, giam chân, tiêu diệt một bộ phận quân chủ lực địch, củng cố hành lang Đông-Tây, nối liền vùng giải phóng hai tỉnh Gia Lai và Đắc Lắc. Trung đoàn 95 là lực lượng chủ yếu hoạt động ở khu vực này, cùng với các đơn vị bạn tiến công làm chủ quận lỵ Phú Nhơn.

Xuân-Hè năm 1972, Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên quyết định mở Chiến dịch Đắc Tô-Tân Cảnh, nhằm tiêu diệt bộ phận quan trọng quân chủ lực của địch. Để tạo điều kiện thuận lợi cho hướng chính của chiến dịch, trung đoàn được giao nhiệm vụ đánh cắt giao thông trên Đường 14, đoạn từ Ninh Đức đến Chư Thoi, dài khoảng 15km, chia cắt quân địch ở thị xã Kon Tum với thị xã Plei-cu. Suốt 68 ngày đêm chiến đấu liên tục trong bom đạn địch, thiếu thốn lương thực, đạn dược, lực lượng hao tổn... nhưng cán bộ, chiến sĩ trung đoàn vẫn kiên cường bám trụ trận địa, biến Chư Thoi thành “cánh cửa thép” trên Đường 14.

Trong Chiến dịch Tây Nguyên mùa xuân 1975, một lần nữa trung đoàn được cấp trên tin tưởng giao nhiệm vụ đánh giao thông trên Đường 19, đoạn từ đèo Măng Yang đến Lệ Trung để chia cắt chiến dịch và nghi binh, tạo thế. Trung đoàn đã tổ chức nhiều trận đánh, chiếm căn cứ Plei Bôn, Azun, đèo Măng Yang, làm chủ đoạn đường dài hơn 20km, cùng đơn vị bạn cắt đứt Đường 19 đánh chiếm đèo An Khê, làm cho đoàn quân tháo chạy khỏi Tây Nguyên của địch không dám theo Đường 19, mà chạy theo Đường 7 và bị ta đánh tan. Trung đoàn tiến vào giải phóng, tiếp quản thị xã Plei-cu. Phát huy thắng lợi, trung đoàn phát triển tiến công về đồng bằng duyên hải miền Trung, cùng các đơn vị bạn giải phóng thị xã Quy Nhơn, Phú Yên, Nha Trang; tổ chức một tiểu đoàn tăng cường, phối hợp với lực lượng của Quân khu 5 và Bộ đội Hải quân đánh địch, giải phóng đảo Phú Quý và đảo Trường Sa Lớn.

Với những chiến công xuất sắc lập được trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, trung đoàn vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.
 

Các cựu chiến binh trong ngày gặp mặt

Sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng, cuối năm 1975, trung đoàn tách khỏi đội hình Quân đoàn 3 về trực thuộc Quân khu 5, vừa ổn định tổ chức, xây dựng đơn vị, vừa làm nhiệm vụ tuyên truyền vận động quần chúng, truy quét FULRO ở Tây Nguyên. Cuối năm 1976 và đầu năm 1977, quân Pôn Pốt liên tục xâm lấn, tàn sát nhân dân ta trên tuyến biên giới. Trước tình hình đó, trung đoàn nhận lệnh hành quân lên biên giới Việt Nam - Cam-pu-chia, phối hợp với các đơn vị bạn đánh địch lấn chiếm biên giới, tiêu diệt và làm chủ căn cứ của sư đoàn Pôn Pốt, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, chủ quyền biên giới quốc gia. Cuối năm 1978, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương ra nghị quyết và thông qua kế hoạch, quyết tâm đánh bại hoàn toàn chiến tranh xâm lược của Pôn Pốt - Iêng-xa-ri ở biên giới Tây Nam, giúp nhân dân Cam-pu-chia thoát khỏi họa diệt chủng. Trung đoàn 95 trong đội hình Sư đoàn 307 mới thành lập, là đơn vị chủ công, đã thực hành thọc sâu theo Đường 19, tiêu diệt quân địch ở Pô Keo, Bun Lung, Lâm Phát đến thị xã Stung Treng; vượt sông Mê Công giải phóng thị xã Tà Beng, thị trấn Choan Ksan... Sau 10 năm liên tục gắn bó giúp bạn Cam-pu-chia, trung đoàn đã hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, từ luồn sâu, thọc sâu tiến công các căn cứ địch, đến xây dựng cơ sở cách mạng, cứu đói giúp dân. Với những chiến công đặc biệt xuất sắc lập được trên chiến trường Cam-pu-chia, trung đoàn đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân lần thứ hai.

Trở về Tổ quốc tháng 10-1989, trung đoàn tiếp tục đứng chân trên địa bàn Tây Nguyên. Hiện nay, trong đội hình Sư đoàn 2, Quân khu 5, trung đoàn nỗ lực phấn đấu xây dựng đơn vị VMTD, trong đó coi trọng nhiệm vụ trung tâm là huấn luyện quân sự, xây dựng nền nếp chính quy, nâng cao trình độ SSCĐ, tích cực tham gia xây dựng cơ sở chính trị ở địa phương, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

68 năm qua, bất kỳ trong điều kiện, hoàn cảnh nào, với mọi nhiệm vụ được giao, biết bao khó khăn, gian khổ, ác liệt, Trung đoàn 95 luôn nêu cao truyền thống “Đoàn kết-Kiên cường-Thần tốc-Táo bạo-Quyết thắng”, xứng đáng là đơn vị hai lần Anh hùng.

Vinh dự và tự hào về truyền thống trung đoàn, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 95-người trong quân ngũ, người chuyển sang lĩnh vực công tác khác, người trở về cuộc sống đời thường vẫn tiếp tục phấn đấu vươn lên, góp sức xây dựng, tô thắm truyền thống của trung đoàn, làm đẹp hơn cuộc sống hôm nay.

Hà Nội đã vào thu. Mùa thu của thiên nhiên rất đẹp và càng đẹp, càng ý nghĩa hơn khi Hà Nội và cả nước đang vui đón không khí của Mùa thu Cách mạng.

Thiếu tướng NGUYỄN VĂN CHỈNH

Nguyên Phó chính ủy Quân khu 2.