QĐND - Trận Tu Vũ là trận tiến công của bộ đội chủ lực ta vào quân Pháp phòng ngự trong cứ điểm, đợt 1, mở đầu Chiến dịch Hòa Bình (từ 10-12-1951 đến 25-2-1952). Trận đánh do Trung đoàn trưởng Thái Dũng, Chính ủy Đặng Quốc Bảo chỉ huy.

Bộ đội Pháo binh ta đánh địch trong trận tiến công cứ điểm Tu Vũ. (Ảnh chụp lại tại Nhà truyền thống xã Tu Vũ)

Tu Vũ là cứ điểm phòng ngự then chốt của địch ở Phân khu sông Đà, nằm bên tả ngạn sông Đà, thuộc xã Tu Vũ, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ. Cứ điểm có cấu trúc kiên cố, xung quanh được phát quang đến 100m, có nhiều hàng rào, bãi mìn. Cứ điểm chia làm ba khu: A, B, C. Khu C ngăn cách khu A và B bởi ngòi Lạt; khu A có Sở chỉ huy tiểu đoàn và 2 đại đội bộ binh trang bị ĐKZ 57mm, pháo 37mm; các khu đều có lô cốt trung tâm và các lô cốt ụ súng xung quanh. Cứ điểm do Tiểu đoàn 1 thuộc Trung đoàn lính lê dương số 2 của Pháp, một đại đội thuộc Tiểu đoàn lính người Mường số 6 và một trung đội xe tăng-thiết giáp chốt giữ. Quân Pháp còn bố trí 19 khẩu pháo từ Đá Chông, Chẹ, Thủ Pháp (Ba Vì, Sơn Tây) yểm trợ cứ điểm Tu Vũ.

Lực lượng tiến công của ta là Trung đoàn 88 (Đại đoàn 308), được tăng cường Tiểu đoàn 80 của Trung đoàn 36 và 8 khẩu sơn pháo 75mm, cùng một đại đội súng phòng không 12,7mm. Theo kế hoạch tác chiến, nhiệm vụ các đơn vị như sau: Tiểu đoàn 29 tiến công trên hướng chủ yếu, tiêu diệt Sở chỉ huy Tiểu đoàn 1 và lực lượng địch tại khu A; Tiểu đoàn 23 tiến công trên hướng thứ yếu, tiêu diệt địch ở khu B; Tiểu đoàn 322 được tăng cường một đại đội bộ binh thuộc Tiểu đoàn 80, tiến công trên hướng phối hợp, tiêu diệt địch ở khu C; Tiểu đoàn 80 (thiếu) làm thê đội dự bị.

Phương châm tác chiến của ta là bí mật tiếp cận, triển khai lực lượng, hình thành thế bao vây, cắt gỡ một phần hàng rào; dùng hỏa lực chế áp quân Pháp, mở cửa bằng bộc phá liên tục, nhanh chóng đánh chiếm đầu cầu, thọc sâu, chia cắt tiêu diệt từng bộ phận, tiến tới tiêu diệt toàn bộ quân Pháp. Thời gian nổ súng từ 23 giờ ngày 10-12-1951. Bằng các đợt xung phong, đột kích mạnh, bộ đội ta đã đập tan hoàn toàn sự kháng cự của địch. Đến khoảng 4 giờ ngày 11-12-1951, Trung đoàn 88 hoàn toàn làm chủ cứ điểm Tu Vũ.

Kết quả, ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 159 tên, bắt hàng chục tên địch, bắn cháy 2 xe tăng, 2 xe thiết giáp, phá hủy 5 khẩu pháo. Ta hy sinh 152 cán bộ, chiến sĩ và bị thương 490 người. Trận Tu Vũ đã đột phá điểm chốt quan trọng trên phòng tuyến sông Đà của địch, mở hành lang vận chuyển, tạo điều kiện cho Chiến dịch Hòa Bình phát triển. Trận tiêu diệt cứ điểm Tu Vũ khẳng định khả năng chiến đấu của một trung đoàn bộ binh ta có thể đánh thắng một tiểu đoàn tăng cường quân địch có xe tăng, thiết giáp phòng ngự trong công sự vững chắc, được pháo binh chi viện mạnh. Trận Tu Vũ chứng tỏ bước tiến bộ nhanh của bộ đội ta về chiến thuật, kỹ thuật cũng như về tư tưởng tác chiến. Sau trận đánh, Trung đoàn 88 được tặng danh hiệu “Trung đoàn Tu Vũ”.

Đại tá NGUYỄN THÀNH HỮU (tổng hợp)