QĐND Online - Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Đông Giáp thuộc huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi, ở phía tây đường sắt, cách thị xã Quảng Ngãi 14km, cách sân bay Chu Lai 20km. Đây là vùng đồng khô, có nhiều làng mạc, nhiều đồi núi và cây cối rậm rạp, như phía đông nam 4km có dãy núi Nghênh, phía bắc 2km có dãy núi Cà Ty (cao điểm 201) và tây nam 1-2 km có cao điểm 97. Địa hình nói trên thuận lợi cho quân và dân ta tiến quân và lui quân, đồng thời cũng tiện cho địch dùng máy bay, pháo binh và cơ giới.

Từ ngày 20-2 đến 28-2-1966, bộ đội địa phương tỉnh Quảng Ngãi liên tục hoạt động nhỏ ở khu vực đường số 1, bắc quận lỵ Sơn Tịnh 6km, diệt 235 tên địch, phá hai cầu, 3 cống cùng nhiều xe quân sự và làm tê liệt quãng đường Sơn Tịnh-Bình Sơn. Do bị uy hiếp, địch buộc phải mở cuộc hành quân “Liên kết 26-UTAH” nhằm giải tỏa khu vực này. Chúng đã dùng 12 tiểu đoàn quân Mỹ - ngụy (5 tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ, 7 tiểu đoàn ngụy), 2 chi đoàn xe M.113 và sự yểm trợ của máy bay, pháo binh.

15 giờ ngày 3-3-1966, gần 2 tiểu đoàn quân ngụy và một chi đoàn M.113 lấn chiếm Thế Long, Thế Lợi, cao điểm 85 án ngữ trên trục và phía đông trục đường số 1. Đêm ngày 3-3 và rạng sáng ngày 4-3-1966, máy bay B.52 thả bom xuống Gò Cát, cao điểm 97, Gò Chùa, Chợ Đinh, cao điểm 62…Vào 7 giờ 45 phút ngày 4-3-1966, gần 70 lần chiếc máy bay lên thẳng đổ chừng một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ xuống Gò Cát, bắc cao điểm 97, hình thành hai cánh đánh vào Gò Chùa, Chợ Đinh. Cùng ngày, giờ trên, gần 100 lần chiếc máy bay lên thẳng đổ bộ hai tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ: Một xuống vùng Phú Thành, Khánh Mỹ; một xuống cao điểm 62, hình thành một cụm ở phía tây đường số 1. Địch còn đổ bộ xuống dãy núi Cà Ty một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ và cho một tiểu đoàn quân ngụy có xe M.113 chi viện tiến theo trục đường Bình Sơn- Trà Bồng đến An Điềm (bắc chân núi Cà Ty). Các cánh quân đó hình thành thế bao vây 3 mặt đánh vào Đông Giáp, cao điểm 62, chợ Đinh, Trường Thọ… Chúng hí hửng cho rằng đã “chụp đúng Việt cộng”.

Nhưng ngay khi đổ quân xuống, địch đã bị dân quân, du kích, bộ đội địa phương Quảng Ngãi chặn đánh kịch liệt, ghìm chân chúng lại. Đồng thời theo kế hoạch đã định, quân và dân ta từ nhiều hướng đã vận động tới tiêu diệt chúng. Đúng 16 giờ ngày 4-3-1966, một đơn vị bộ đội ta tiến công quân địch ở Gò Chùa, Chợ Đinh bằng ba mũi và đến 17 giờ đã tiêu diệt phần lớn quân địch. Tiếp đó, 17 giờ 40 phút, bộ đội ta lại mở cuộc tiến công mới vào quân Mỹ. Bọn địch phải tháo chạy về cao điểm 62 và Gò Cát. Quân và dân ta truy kích sát gót và đến 19 giờ ngày 4-3-1966 thì tiêu diệt gọn tiểu đoàn 2 thuộc trung đoàn 7 lính thủy đánh bộ Mỹ.

Cùng lúc đánh địch ở Gò Chùa, Chợ Đinh, một bộ phận lực lượng ta tiến đánh địch ở cao điểm 62. Tại đây, cuộc chiến đấu diễn ra hết sức ác liệt. Quân Mỹ dựa vào cao điểm, vào máy bay, pháo binh ngoan cố chống cự. Chúng đã 5 lần tổ chức phản xung phong để phá vỡ vòng vây, nhưng bị bộ đội ta anh dũng đánh tan, tiêu diệt nhiều tên và vây chặt chúng tại đồi 62. Từ 22 giờ ngày 4-3 đến 5 giờ ngày 5-3-1966, một bộ phận lực lượng bộ đội ta đã tập kích tiêu diệt một tiểu đoàn quân Mỹ ở đồi 62. Quân Mỹ ở vùng núi Cà Ty đến cứu viện cho bọn ở đồi 62 liền bị quân ta đánh tiêu diệt 2 đại đội. Mặc dù bị thất bại nặng, địch vẫn ngoan cố. Ngày 5-3-1966, chúng lại đổ một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ xuống khu vực đồi 62 và một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ khác xuống làng Phước Bình. Đồng thời, chúng thúc đoàn lính thủy đánh bộ ngụy, 1 tiểu đoàn thuộc trung đoàn 5 sư đoàn 2 và 2 chi đoàn M.113, từ đường số 1 tiến vào Đông Giáp và đồi 62. Đơn vị quân Mỹ đổ xuống Phước Bình bị một bộ phận quân ta chặn đánh ở núi Nón diệt 15 tên, bắn rơi 1 máy bay lên thẳng. 15 giờ 30 ngày 5-3- 1966, một bộ phận lực lượng bộ đội ta tiến đến bao vây và đánh bật địch khỏi làng Phước Bình. Địch rút chạy khỏi làng và tụ lại ở khu vực tây nam làng Phước Bình và núi Nón, còn một bộ phận nhỏ chạy về hướng tây bắc (núi Sầm) được 5 máy bay lên thẳng tới cứu. Khi quân Mỹ bị đánh tan tác ở làng Phước Bình thì cánh quân ngụy có 28 xe M.113 vừa tiến đến núi Nghênh, thấy trận địa của bộ đội ta đã bố trí sẵn liền hốt hoảng quay đầu bỏ chạy. Quân và dân ta truy kích, bắn cháy 2 xe M.113 và một số lính ngụy. 22 giờ ngày 5-3-1966, bộ đội ta lại tập kích, đánh bại 2 đại đội quân Mỹ nữa ở khu vực Phước Bình. Sáng 6-3-1966, cả quân Mỹ và quân ngụy đều vội vàng rút chạy khỏi khu vực Đông Giáp, đồi 62.

Chiến thắng Đông Giáp để lại nhiều bài học quý, trong đó nổi bật bài học nắm và tạo thời cơ để tiêu diệt địch.

Thu Trang