Thiết bị IRST . Ảnh: dkbnews.com

Thiết bị tìm kiếm và theo dõi hồng ngoại (IRST) lắp trên máy bay chiến đấu nhằm phát hiện và theo dõi bức xạ nhiệt (phổ hồng ngoại) phát ra từ máy bay của đối phương.

Đây là thiết bị thu thụ động, có khả năng quan sát và theo dõi các vật thể tỏa nhiệt trong tầm quan sát (động cơ máy bay, vỏ máy bay ma sát với không khí). Với nguyên lý hoạt động như trên, thiết bị không phát ra tín hiệu đặc trưng như ra-đa thông thường, nên đối phương rất khó phát hiện mình đang bị theo dõi.

Thiết bị này khác biệt so với các thiết bị cảm biến hồng ngoại. Nó chủ động quét không gian xung quanh máy bay tương tự như ra-đa điện tử. Khi phát hiện mục tiêu, IRST sẽ báo động cho phi công và hiển thị mục tiêu trên màn hình điều khiển. Trong chiến đấu, IRST đóng vai trò như thiết bị phát hiện, theo dõi và dẫn bắn cùng với ra-đa của máy bay. Phi công sẽ chủ động lựa chọn giữa hai phương thức để đưa ra quyết định tác chiến tối ưu.

Với đặc trưng của bước sóng hồng ngoại bị yếu đi rất nhanh trong tầng khí quyển của trái đất, nên tầm theo dõi và phát hiện của IRST ngắn hơn nhiều so với sử dụng ra-đa thông thường. Tuy nhiên, khả năng phát hiện, theo dõi và chống nhiễu của thiết bị này lại cao hơn. Thiết bị tạo ra nhiều lợi thế cho phi công trong không chiến tầm ngắn và lượn vòng. Thông tin do IRST cung cấp giúp phi công có thể chủ động sử dụng vũ khí tiêu diệt như tên lửa tầm nhiệt “bắn và quên” (AIM-9 Sidewinder, R-73 Archer), một số loại hỏa lực khác trên máy bay để nhanh chóng tiêu diệt mục tiêu.

Ngoài ra, thiết bị này cũng có khả năng phát hiện sớm tên lửa của đối phương để tăng hiệu quả hoạt động của các thiết bị gây nhiễu chủ động và bị động của máy bay. IRST hiện nay thường được tích hợp trực tiếp, hoặc được trang bị thêm cho máy bay thông qua các đầu nối treo phía ngoài; hiệu quả hoạt động được tăng cường khi kết hợp với thiết bị đo xa la-de.

Thiết bị IRST đầu tiên được trang bị trên máy bay đánh chặn F-101 và F-102 Delta Dagger của Mỹ, bước đầu chúng chỉ đóng vai trò hỗ trợ phát hiện mục tiêu cho ra-đa của máy bay mẹ. Hiệu quả thực sự của thiết bị này chỉ được thể hiện ở các phiên bản nâng cấp trên máy bay F-14, F-18. Với góc quan sát lên tới 80 độ phía trước máy bay, IRST đóng vai trò quan trọng trong không chiến.

Hiện tại, Nga là một trong những nước đi đầu chế tạo IRST. Thiết bị thế hệ mới được tích hợp cùng máy đo xa la-de trên máy bay Mig-35 có khả năng quan sát, theo dõi các mục tiêu trên không, trên bộ xung quanh máy bay ở khoảng cách 15km.

TUẤN SƠN