Thừa thắng đánh thốc về duyên hải

Cuối tháng 3 năm 1975, Sư đoàn 320 nhận nhiệm vụ tiếp tục phát triển chiến đấu, tiến về giải phóng thị xã Tuy Hòa và tỉnh Phú Yên. Khu vực tác chiến là một vùng rộng lớn bao gồm thị xã Tuy Hòa và hầu hết các huyện ven biển thuộc tỉnh Phú Yên. Sư đoàn có một tuần lễ để vừa chuẩn bị, vừa thực hành chiến đấu.

Đường số 7 từ Củng Sơn tới Tuy Hòa dày đặc mìn các loại. Nhờ nỗ lực phi thường, tinh thần hi sinh quên mình vì nhiệm vụ của các chiến sĩ tiểu đoàn 17 công binh, con đường vào chiếm lĩnh trận địa đã được khai thông trước thời gian quy định. Cũng trong thời gian ấy, Bộ tư lệnh sư đoàn đã nắm được toàn bộ tình hình địch, địa hình, hoàn thành kế hoạch hiệp đồng và quyết tâm chiến đấu. Đến 4 giờ sáng ngày 01 tháng 4, mọi công tác chuẩn bị đã hoàn thành, tất cả các phân đội đều vào vị trí, sẵn sàng nổ súng.

5 giờ 30 phút, tất cả các cỡ pháo của Sư đoàn đồng loạt nhả đạn vào các cứ điểm: Chóp Chài, Nhạn Tháp, sân bay Đông Tác, quận lỵ Hiếu Xương.

Trung đoàn 9 đảm nhiệm đột phá trên hướng chủ yếu; bộ binh cùng xe tăng nhanh chóng đánh chiếm trung tâm thị xã, căn cứ pháo binh Nhạn Tháp và Dinh tỉnh trưởng ngụy Phú Yên.

Trung đoàn 48 tác chiến ở phía Bắc, phối hợp với bộ đội địa phương đánh chiếm căn cứ Chóp Chài rồi phát triển thành hai mũi vào thị xã, tiến thẳng ra hướng sân bay Đông Tác. Ở hướng nam, trung đoàn 64 khóa chặt Đèo Cả không cho địch tháo chạy vào phía trong, đồng thời đánh chiếm quận lỵ Hiếu Xương rồi thọc một mũi ra thị xã, đánh vào sân bay phối hợp với trung đoàn 48.

Trên bờ biển Tuy Hòa, tàn quân địch tràn qua rất đông. Chúng cướp tàu, thuyền đánh cá của nhân dân, định tháo thân; bị ta đuổi theo tiêu diệt và bắt sống toàn bộ.Tầu chiến địch lao vào cửa sông, dùng pháo bắn vào thị xã và sân bay nhưng bị xe tăng ta bắn chìm một tầu địch, số còn lại vội vã tháo chạy. Cùng đường, tên chuẩn tướng Trần Văn Cẩm, phó tư lệnh quân đoàn 2 ngụy cùng tùy tùng giả chết, tên đại tá ngụy Vi Văn Bình cải trang chạy trốn nhưng đều bị chiến sĩ ta bắt sống.

9 giờ sáng ngày 01 tháng 4, ta hoàn toàn làm chủ thị xã Tuy Hòa, và các quận lỵ Hiếu Xương, Tuy Hòa. Các chiến sĩ trung đoàn 48 tiếp tục hành tiến bằng cơ giới lên phía bắc, giải phóng nốt các quận lỵ Sông Cầu, Tuy An.

Chỉ trong ngày 01 tháng 4, sư đoàn đã chiến đấu quyết liệt, phối hợp với chính quyền và các lực lượng vũ trang địa phương giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Yên; xóa sổ 12 tiểu đoàn địch, diệt và bắt gần 3000 tên, có một chuẩn tướng, một đại tá và hơn hai trăm sĩ quan khác.

Các chiến sĩ Đồng Bằng đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình trong chiến dịch Tây Nguyên lịch sử. Sư đoàn vinh dự được Quốc hội và Chính phủ trao tặng Huân chương Quân công hạng nhất.

Sau chiến dịch Tây Nguyên, tình hình toàn chiến trường phát triển hết sức thuận lợi. Thời cơ tổng công kích, tổng khởi nghĩa vào sào huyệt của địch đã chín muồi. Trận quyết chiến chiến lược cuối cùng của quân và dân ta đã bắt đầu, nhằm hoàn thành cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân ở miền Nam và thực hiện hòa bình, thống nhất Tổ quốc.

Chiến dịch cuối cùng

18 giờ ngày 10 tháng 4 năm 1975, Sư đoàn xuất phát làm nhiệm vụ mới. Lần này, Sư đoàn hành quân bằng cơ giới, trong đội hình Quân đoàn 3 vừa được thành lập. Tại vị trí tập kết (Bàu Bàng, Tây Ninh) các chiến sĩ Đồng Bằng được biết một tin quan trọng: chiến dịch họ đang tham gia được mang tên vị cha già của dân tộc: Chiến dịch Hồ Chí Minh.

Ngày 15 tháng 4 năm 1975, Sư đoàn chính thức nhận nhiệm vụ: được tăng cường trung đoàn 593, tập trung lực lượng đánh chiếm căn cứ Đồng Dù, mở cửa, đánh chiếm đầu cầu của quân đoàn; đánh chiếm khu vực Cầu Bông, Cầu Sáng, bảo đảm đường cơ động cho mũi đột kích cơ động mạnh của quân đoàn tiến vào đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ tổng tham mưu quân ngụy Sài Gòn. Sau đó, làm đội dự bị của quân đoàn phát triển tiến công vào nội thành Sài Gòn.

Mọi công tác chuẩn bị lập tức được triển khai. Ngày 16 tháng 4, đoàn cán bộ trinh sát của sư đoàn lên đường nghiên cứu tình hình, chuẩn bị phương án tác chiến.

Nằm trên trục quốc lộ số 1 Sài gòn đi Tây Ninh, Đồng Dù là căn cứ phòng ngự trọng yếu, là cánh cửa án ngữ phía tây Sài Gòn. Từ đây có các trục giao thông nối với Bình Dương và Hậu Nghĩa. Đồng Dù được xây dựng thành một căn cứ xuất phát hành quân hỗn hợp quy mô lớn; vốn là căn cứ của sư đoàn 25 Mỹ "Tia chớp nhiệt đới". Đến thời điểm này, Đồng Dù là hang ổ của sư đoàn 25 ngụy, một trong những sư đoàn chủ lực mạnh của quân lực Sài Gòn. Để bảo đảm an toàn cho Đồng Dù, Mỹ - ngụy đã đánh phá, hủy diệt vùng Củ Chi, biến vùng này thành một vùng trắng. Hệ thống phòng ngự khu vực Củ Chi và căn cứ Đồng Dù là hệ thống phòng thủ chặt chẽ, chu đáo, có hỏa lực mạnh, lực lượng đông, có các căn cứ phụ cận sẵn sàng chi viện và đường cơ động hết sức thuận lợi. Căn cứ Đồng Dù được bảo vệ bằng hệ thống hàng rào, tường đất, bãi mìn kiên cố, dầy đặc và hệ thống phòng thủ nội vi với hàng ngàn mét hào, hàng trăm lô cốt, ụ súng. Bên trong căn cứ là một hệ thống hoàn hảo với đường cơ động, sân bay hạng vừa, thông tin viễn thông hiện đại. Lực lượng địch thường xuyên có một đến hai trung đoàn bộ binh, trung tâm huấn luyện tân binh và hạ sĩ quan, các tiểu đoàn trực thuộc sư đoàn.

Ngày 22 tháng 4, phương án tiến công căn cứ Đồng Dù và khu vực phụ cận được Bộ tư lệnh Quân đoàn phê chuẩn. Đây là trận đánh hiệp đồng binh chủng quy mô toàn sư đoàn, tiến công địch trong một căn cứ kiên cố, vững chắc, có diện tích rộng tới tám ki lô mét vuông. Đêm 23 tháng 4, sư đoàn được lệnh vượt sông Sài Gòn, hành quân xuống nam Bến Súc. Đến ngày 25 tháng 4, toàn bộ đội hình sư đoàn đã qua sông Sài Gòn, vào vị trí tập kết an toàn.

Sư đoàn dự kiến hai tình huống đánh địch và sử dụng lực lượng như sau:

- Trường hợp địch chưa tăng cường lực lượng về Đồng Dù, Sư đoàn sử dụng trung đoàn 48 tăng cường một đại đội xe tăng cùng pháo binh sư đoàn và pháo cấp trên tiến công tiêu diệt căn cứ Đồng Dù. Đột phá trên hai hướng: hướng chủ yếu từ tây-bắc, hướng thứ yếu từ tây-nam đánh vào. Tiểu đoàn 1, trung đoàn 48, đơn vị có truyền thống mở cửa, được giao nhiệm vụ đột phá hướng chủ yếu. Trung đoàn 9 và đại đội xe tăng làm dự bị đánh phát triển và đánh quân địch vòng ngoài. Trung đoàn 64 đánh chiếm khu vực Cầu Bông, Cầu Sáng và phát triển lên quận lỵ Hóc Môn theo nhiệm vụ quân đoàn giao ở giai đoạn 1 của chiến dịch.

- Trường hợp địch tăng cường lực lượng về Đồng Dù và khu vực xung quanh, sư đoàn dùng cả hai trung đoàn bộ binh cùng với trung đoàn 54 pháo binh và các đơn vị tăng cường tập trung tiêu diệt bằng được căn cứ Đồng Dù, mở đường cho sư đoàn bạn đánh vào Tân Sơn Nhất, sau đó sẽ phát triển theo kế hoạch.

23 giờ ngày 29 tháng 4 năm 1975, trung đoàn 64 được lệnh tiếp tục phát triển, tiến thẳng vào Sài Gòn cùng sư đoàn bạn. Bao nhiêu năm, những người lính Đồng Bằng mong chờ mệnh lệnh ấy. Như được tiếp thêm sức mạnh, trung đoàn lập tức lên đường.

11 giờ 30 phút ngày 30 tháng 4 năm 1975, Dương Văn Minh chính thức tuyên bố đầu hàng không điều kiện Quân giải phóng.

Các chiến sĩ trung đoàn 64 đã hoàn thành nhiệm vụ, thay mặt cho sư đoàn cùng các cánh quân tiến vào nội đô giải phóng Sài Gòn, đập tan ngụy quyền trung ương. Lá cờ truyền thống của Sư đoàn 320 đã được giương cao trên cổng phía tây-nam dinh Độc lập, nơi được ghi một trong những mục tiêu mà trung đoàn 64 phải tiến đến.

Trong giờ phút lịch sử thiêng liêng ấy, mỗi chiến sĩ trong đội ngũ của Sư đoàn đều tưởng nhớ tới những người đã khuất, nhất là những người mới hôm qua, vừa mới trước đó vài giờ đã anh dũng hi sinh vì thắng lợi huy hoàng này. Cũng trong giờ phút này, người chiến sĩ Đồng Bằng hiểu rằng trách nhiệm của mình vẫn còn hết sức nặng nề.

Ngày 13 tháng 9 năm 1975, Chính phủ, Quốc hội trao tặng Sư đoàn 320 và Trung đoàn 48 danh hiệu Đơn vị anh hùng. Vinh dự, tự hào, sư đoàn càng siết chặt đội ngũ, sẵn sàng đón nhận những nhiệm vụ mới trong một kỷ nguyên mới.

NGUYỄN ĐỨC (lược thuật)