QĐND - Nhằm phối hợp với các chiến trường trên toàn miền Nam tiêu diệt một bộ phận quân Mỹ để củng cố và mở rộng vùng giải phóng, xây dựng niềm tin đánh Mỹ và thắng Mỹ, đầu tháng 10-1965, Bộ tư lệnh Mặt trận B3 (Tây Nguyên) quyết định mở Chiến dịch Plei-me. Phạm vi chiến dịch rộng khoảng 16.000km2, gồm các khu vực Đức Cơ, Bầu Cạn, Plei-me thuộc tỉnh Gia Lai.

Lực lượng của ta tham gia chiến dịch có 3 Trung đoàn bộ binh 320, 33 và 66; các tiểu đoàn đặc công, pháo binh, súng máy phòng không 12,7mm và LLVT địa phương. Chiến dịch diễn ra rất quyết liệt, kéo dài 37 ngày đêm (từ ngày 19-10 đến 26-11-1965), thể hiện cuộc đấu trí, đấu lực vô cùng căng thẳng, quyết liệt giữa ta và địch, trong đó với ta nổi lên là vấn đề xác định đối tượng tác chiến và thực hiện cách đánh phù hợp, đạt hiệu quả chiến đấu cao.

Quân Mỹ đổ bộ xuống thung lũng I-a Đrăng trong Chiến dịch Plei-me năm 1965. Ảnh tư liệu.

Phương châm của ta là chọn mục tiêu mà địch bộc lộ sơ hở để tiến công nhằm tạo thế và lực tiếp tục thúc đẩy chiến dịch phát triển. Tuy nhiên, những hiểu biết của ta về tổ chức biên chế, nghệ thuật tác chiến của quân Mỹ nói chung, Sư đoàn kỵ binh bay không vận số 1 Mỹ nói riêng khi đó còn rất hạn chế. Ta chưa có kinh nghiệm tác chiến với quân Mỹ ở Tây Nguyên, vì thế, ý định tác chiến của Bộ tư lệnh chiến dịch là vây điểm, đánh viện, đánh quân ngụy trước, sau đó kéo quân Mỹ ra xa căn cứ để tiêu diệt. Thực tiễn diễn biến chiến dịch đã diễn ra theo hướng thuận lợi cho ta. Khi bộ đội ta tiêu diệt quân ngụy, chiếm đồn Chư Ho, bao vây đồn Plei-me, sau đó đánh bại Chiến đoàn thiết giáp 3 ngụy đến ứng cứu đã buộc Sư đoàn kỵ binh không vận 1 Mỹ phải đưa hai tiểu đoàn của Lữ đoàn 1 vào tham chiến. Tiếp đó, Mỹ đưa Lữ đoàn kỵ binh không vận 3 vào nhằm ứng cứu quân ngụy và tìm diệt chủ lực ta. Trước tình hình đó, Bộ tư lệnh chiến dịch chọn thung lũng I-a Đrăng dưới chân núi Chư Pông (cách Plei-me 25km về phía tây) làm nơi quyết chiến, tập trung lực lượng đánh trận then chốt tiêu diệt quân Mỹ để giành thắng lợi. Đây là sự vận dụng sáng tạo nghệ thuật xác định đối tượng tác chiến, đánh quân ngụy trước, sau diệt Mỹ, kéo quân Mỹ vào sâu trong vùng rừng núi hiểm trở, xa căn cứ của chúng để nhanh chóng tiêu diệt một bộ phận lực lượng quan trọng, giành thắng lợi.

Điểm nổi bật trong Chiến dịch tiến công Plei-me là vận dụng cách đánh sáng tạo, linh hoạt trong tác chiến. Ban đầu, ta thực hiện cách đánh “vây điểm, diệt viện”, buộc địch phải đưa lực lượng đến ứng cứu, trong đó có quân kỵ binh bay Mỹ tham chiến. Trước sức tiến công và vây ép của quân ta, quân Mỹ liên tiếp tiến hành các đợt hoạt động thăm dò, chúng sử dụng trực thăng đổ quân, tập kích vào hậu phương chiến dịch và một số khu vực trận địa của ta, nhưng đều bị ta phát hiện kịp thời, đánh ngăn chặn và đẩy lùi. Đợt này, ta đã đánh thiệt hại từng bộ phận quân Mỹ và điều chỉnh lực lượng tạo thế cho trận đánh lớn, buộc quân Mỹ phải điều động Lữ đoàn kỵ binh không vận 3 vào thay Lữ đoàn kỵ binh không vận 1 tham chiến. Với chiến thuật “cóc nhảy”, quân Mỹ đưa Lữ đoàn kỵ binh không vận 3 đổ bộ xuống khu vực Chư Pông, hòng bất ngờ đánh vào phía sau đội hình quân chủ lực ta. Dựa vào trận địa đã chuẩn bị sẵn, bộ đội ta đánh chặn quyết liệt, tiêu diệt hai đại đội quân Mỹ, dồn số còn lại xuống thung lũng I-a Đrăng để co cụm phòng ngự. Ta triển khai lực lượng vận động tiếp cận liên tục đánh địch suốt đêm 16-11-1965. Trước lối đánh gần táo bạo, dũng mãnh của quân ta theo tinh thần “bám thắt lưng Mỹ mà đánh”, đội hình địch ở thung lũng I-a Đrăng bị rối loạn. Phát huy thế thắng, ta tập trung lực lượng, tạo thế bao vây, ngăn chặn, cô lập quân Mỹ. Bằng cách đánh gần, bao vây chia cắt, sau hơn 8 giờ chiến đấu ác liệt dưới các loại hỏa lực bom và đạn pháo của Mỹ, ta đã tiêu diệt gần hết tiểu đoàn quân Mỹ và đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn khác của sư đoàn kỵ binh không vận Mỹ. Đây là trận then chốt quyết định thắng lợi của chiến dịch, đồng thời là trận đầu tiên bộ đội ta tiêu diệt gần hết một tiểu đoàn quân Mỹ trên chiến trường miền Nam.

Thắng lợi chiến dịch tiến công Plei-me năm 1965 có ý nghĩa chiến lược to lớn, đánh dấu bước phát triển mới của nghệ thuật chiến dịch của bộ đội ta trong cuộc đấu trí, đấu lực đầu tiên với quân chiến đấu Mỹ trên chiến trường Tây Nguyên. Trên cơ sở xác định đối tượng tác chiến là đánh quân ngụy trước, đánh quân Mỹ sau và với cách đánh vây điểm để diệt viện, lừa địch, dụ quân Mỹ vào đúng địa bàn quyết chiến, ta đã chọn để hạn chế điểm mạnh về hỏa lực và sức cơ động của quân Mỹ, phát huy được sở trường đánh gần hiệu quả của ta, nhanh chóng tiêu diệt từng bộ phận lực lượng quan trọng của chúng. Qua chiến dịch này, ta phát hiện ra quy luật hoạt động, thủ đoạn tác chiến của quân Mỹ dựa vào hỏa lực mạnh và sức cơ động cao của máy bay lên thẳng đổ bộ đánh thọc sâu vào phía sau đội hình của ta, đánh vào hậu phương chiến lược của ta..., để từ đó bộ đội ta có cách đánh linh hoạt, sáng tạo, đạt hiệu suất chiến đấu cao.

Đại tá, TS Dương Đình Lập